Những điều cần lưu ý trong thời gian mang thai

Trang bị cho mình những kiến thức cần thiết khi mang thai là một điều kiện cần để có một thai kỳ khỏe mạnh. Không phải ai trong chúng ta cũng nắm được tất cả về vấn đề quan trọng này. Chính vì vậy, thông qua bài viết sau đây, ThS.BS Phan Lê Nam sẽ cung cấp những thông tin thiết yếu nhất về những điều phụ nữ cần biết khi mang thai.

Vì sao cần trang bị kiến thức cơ bản khi mang thai?

Như mọi người trong chúng ta đã biết, mang thai là một vấn đề rất ý nghĩa của con người. Đặc biệt, đối với người phụ nữ thì điều ấy càng trở nên thiêng liêng hơn. Nó thể hiện được tình yêu thương vô bờ bến của người mẹ. Đồng thời cũng là điều thú vị khi người phụ nữ cưu mang một thiên thần trong bụng mình.

Mặt khác, mang thai là một quá trình không hề ngắn. Nó chiếm đến 40 tuần của người phụ nữ. Trong suốt thời gian này, thai phụ cũng cần nắm những kiến thức quan trọng. Chẳng hạn như nên ăn gì, uống gì, ngủ nghỉ như thế nào.

Mục tiêu chính của việc nắm bắt những điều cần biết khi mang thai đó chính là sự khỏe mạnh của người mẹ. Và quan trọng hơn nữa là thai nhi phát triển bình thường. Hạn chế được những rủi rõ trong quá trình mang thai như:

• Sảy thai.
• Thai chết lưu.
• Sinh con nhẹ cân.
• Trẻ sơ sinh non tháng.
• Em bé bị dị tật bẩm sinh.
• Trẻ sơ sinh bị bệnh truyền nhiễm từ người mẹ,…

Tiêm phòng trước mang thai

Khi mang thai, sức đề kháng của người mẹ sẽ trở nên yếu hơn bình thường. Chính điều đó sẽ dẫn đến nguy cơ mắc nhiều bệnh. Một số bệnh chỉ làm cho thai phụ hơi khó chịu.

Tuy nhiên, có những bệnh khác thậm chí có thể ảnh hưởng nghiệm trọng đến sức khỏe của người mẹ và bé trong bụng. Chính vì vậy, tiêm phòng là cách tốt nhất để bảo vệ người mẹ khỏi những bệnh lý nguy hiểm không đáng có.

Một số vaccine mà người phụ nữ nên tiêm phòng trước khi mang thai bao gồm:

• Vaccine thủy đậu (tiêm phòng trước khi có thai ít nhất 3 tháng).
• Sởi – Quai bị – Rubella (tiêm phòng trước khi có thai ít nhất 3 tháng).
• Viêm gan siêu vi B.
• Cúm.

Nếu không được tiêm vaccine Viêm gan siêu vi B và cúm trước khi mang thai, bạn vẫn có thể tiêm bổ sung các loại vaccine này trong thời kỳ đang mang thai nhưng phải dưới sự hướng dẫn của bác sĩ. 

Lịch khám thai định kỳ

Khám thai định kỳ giúp thai phụ có thể theo dõi sự phát triển của em bé. Đồng thời có thể phát hiện sớm nguy cơ dị tật, hoặc các biến chứng có thể xảy ra. Đặc biệt, có 3 mốc khám thai rất quan trọng mà thai phụ không nên bỏ qua:

• Thời điểm tuần 11 đến 13 của thai kỳ: Đo độ mờ da gáy, tầm soát các bệnh như Down, dị tật ở tim, tay chân, thoát vị cơ hoành,… Chỉ số này càng thấp thì thì thai nhi càng có ít nguy cơ bị bệnh bẩm sinh.
• Khám thai tuần tuần 21 đến 24: Để chẩn đoán dị tật bẩm sinh ở thai nhi. Chẳng như sứt môi, hở hàm ếch, dị tật các cơ quan nội tạng,…
• Thời điểm tuần 30 đến 32 của thai kỳ: Nhằm phát hiện các bất thường xảy ra muộn như: dị tật tim, động mạch, các bất thường ở não. Đồng thời cũng biết được thai có chậm phát triển hay không.
• Khám thai tuần 35 đến 36 của thai kỳ để xác định thai ổn trước khi sinh. Đồng thời dự đoán thời điểm sinh em bé.

Chế độ dinh dưỡng khi mang thai

Chế độ dinh dưỡng khi mang thai là một trong những điều cần biết khi mang thai mà mẹ bầu cần phải nắm vững. Dinh dưỡng giữ vai trò rất quan trọng. Nó ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe của thai phụ và của cả em bé trong bụng.

Để có một thai kỳ hoàn toàn khỏe mạnh, mẹ cần chú ý bổ sung đầy đủ những nhóm chất dinh dưỡng quan trọng. Bao gồm: Tinh bột, đạm, đường, lipid và vitamin. Cần hỏi ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để có chế độ dinh dưỡng hợp lý. Sao cho có sự cân bằng tốt nhất giữa các nhóm dưỡng chất.

Các loại vitamin cần bổ sung

• Vitamin A để tăng cường miễn dịch, ổn định thị lực.
• Vitamin B1 giúp phòng bệnh tê phù.
• Vitamin B2, B12 giúp phòng bệnh thiếu máu.
• Vitamin B6 giúp hạn chế tình trạng nghén khi mang thai.
• Axit folic hay vitamin B9 giúp phòng dị tật ống thần kinh ở thai nhi. Đồng thời phòng thiếu máu ở thai phụ.
• Vitamin C giúp vững bền mạch máu, tăng sức đề kháng, bổ sung năng lượng.
• Vitamin D giúp hấp thụ canxi.

Các chất dinh dưỡng vi lượng

• Chất xơ để kích thích tiêu hóa, phòng chống táo bón.
• Canxi.
• Chất khoáng vi lượng như: sắt, kẽm, magie, iod, kali.

Nhóm các thực phẩm tốt cho sức khỏe mẹ bầu

• Hải sản.
• Thịt nạc, thị gà, cá biển.
• Sữa dành cho bà bầu như: Anmum, Similac Mom, EnfaMama A+,… Những loại sữa này rất giàu dưỡng chất. Đồng thời còn hỗ trợ tăng cường trí thông minh cho trẻ sơ sinh.
• Ngũ cốc các loại.
• Trái cây như: chuối, cam, táo, nho, quýt, bưởi,…
• Các chế phẩm từ sữa như phô mai, sữa chua, sữa tươi.
• Trứng gà.
• Các loại đậu như: đậu xanh, đậu đen, đậu trắng, đậu phộng,…

Tăng cân khi mang thai

Tăng cân khi mang thai là một trong những điều cần biết khi mang thai mà mẹ bầu nhất định phải biết. Mối liên hệ giữa cân nặng và chiều cao được thể hiện qua chỉ số BMI. Dưới đây là mức tăng cân tối ưu theo Viện Y học Hoa Kỳ (IOM) khuyến cao:

• Đối với người có chỉ số BMI từ 18,5 – 24,9 (cân nặng bình thường): Bạn chỉ nên tăng từ 11 – 16 kg trong suốt thai kì. Tăng  tối đa 2 kg trong ba tháng đầu. Tăng trung bình 0,5 kg trong mỗi tuần còn lại của thai kỳ sẽ giúp thai nhi phát triển tốt.
• Thiếu cân (BMI < 18,5): Bạn cần tăng từ 13 – 18kg trong suốt quá trình mang thai.
• Thừa cân (BMI từ 25 – 29,9): Cả thai kỳ, bạn chỉ nên tăng từ 7 – 11 kg.
• Béo phì (BMI ≥ 30): Bạn chỉ nên tăng từ 5 – 9 kg.
• Mang thai đôi: Nên tăng thêm 17 – 24 kg trong thai kì nếu trước khi mang thai, bạn có cân nặng bình thường. Tăng 14 – 23kg nếu thừa cân, và 11 – 19 kg nếu bị béo phì.

Những bệnh có thể mắc phải khi mang thai

Một số bệnh có thể nặng hơn khi mang thai, hoặc do mang thai thúc đẩy phát sinh bệnh. Thường gặp các bệnh như:

• Tăng huyết áp, tiền sản giật, sản giật.
• Đái tháo đường thai kỳ.
• Rối loạn tâm thần khi mang thai. Điển hình như: rối loạn cảm xúc, stress, lo âu, trầm cảm, rối loạn lưỡng cực,…
• Rối loạn giấc ngủ: Mất ngủ, khó ngủ.
• Bệnh thuộc hệ tiêu hóa như: Đầy bụng khó tiêu, trĩ, táo bón, tiêu chảy.
• Suy giãn tĩnh mạch chi dưới.
• Viêm đường tiểu.
• Bệnh thuộc hệ hô hấp: Khó thở, viêm phổi, hen suyễn,…
• Các bệnh viêm nhiễm do suy giảm sức đề kháng như: Sởi, thủy đậu, quai bị,…

Chế độ làm việc và nghỉ ngơi

Khi mang thai, người mẹ cần duy trì chế độ nghỉ ngơi khoa học nhất. Mẹ bầu nên ngủ ít nhất 8 giờ mỗi ngày và ngủ trưa trong khoảng thời gian 30 phút. Hạn chế thức khuya, dậy sớm.

Song song với chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi, thai phụ cũng nên thường xuyên vận động. Điều này giúp tinh thần bạn thoải mái. Đồng thời giúp lưu thông máu trong cơ thể diễn ra tốt hơn. Những bài tập thể dục phù hợp cho bà bầu như: đi bộ, yoga bầu, bơi lội,…

Vào khoảng tháng thứ 5 của thai kỳ, nhiều mẹ bầu sẽ bị rạn da ở vùng bụng. Để giúp cho làn da của mình được tốt nhất, ngay từ tháng thứ 4, bạn nên dùng dầu dừa hoặc kem dưỡng ẩm da chiết xuất từ thiên nhiên. Mục đích là để hạn chế tình trang rạn nứt, thâm đen trong quá trình mang thai.

Mẹ bầu cũng nên đăng ký tham gia vào một lớp học tiền sản. Cụ thể như:

• Dinh dưỡng trong quá trình mang thai.
• Vận động khi mang thai.
• Chuẩn bị trước khi sinh.
• Cách tắm cho em bé tại nhà.
• Làm sao cho bé bú đúng cách.
• Cách phòng bệnh thường gặp ở bà bầu.

Những điều cần tránh khi mang thai

Khi mang thai, người mẹ không nên làm những công việc nặng. Không nên làm trong môi trường chứa nhiều hóa chất độc hại. Hoặc những việc làm phải đứng lâu, khom lưng nhiều vì sẽ ảnh hưởng đến thai nhi.

Quan hệ khi mang thai: Mặc dù không cần kiêng cử quá mức nhưng chị em cũng nên thận trọng nhất có thể. Hạn chế làm ảnh hưởng đến sức khỏe của cả người mẹ và em bé. Việc sinh hoạt vợ chồng khi mang thai nên dựa trên nhu cầu và cảm nhận của thai phụ. Bạn có thể tăng hoặc giảm tùy thuộc vào sự thay đổi về hormone, tâm lý, sức khỏe.

Không ăn các loại thực phẩm sống, tái, thực phẩm đóng hộp. Tránh xa thức ăn nhiều dầu mỡ, gỏi, thức ăn không đảm bảo vệ sinh. Nói không với những thức ăn chứa hàm lượng thuỷ ngân cao như cá kiếm, cá ngừ, cá mập.

Tuyệt đối không thuốc lá và hít khói của thuốc lá. Không uống  rượu bia, chất kích thích hoặc các loại nước uống có cồn. Hạn chế tối đa nước ngọt có ga vì có thể làm tăng các nguy cơ của thai kỳ. Chẳng hạn như sinh non, sinh em bé nhẹ cân, sảy thai, thai chết lưu, dị tật bẩm sinh,…

Sử dụng thuốc khi mang thai

Một trong những điều mà thai phụ không nên chủ quan đó chính là thuốc uống khi mang thai. Mẹ bầu phải tuyệt đối tuân theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Không nên tự ý uống thuốc, kể cả thuốc bổ hoặc thực phẩm chức năng.

Những loại thuốc có thể uống khi mang thai 

• Thuốc giảm đau Paracetamol.
• Viên uống bổ sung vitamin phức hợp, axit folic, canxi.
• Viên uống bổ sung chất sắt.
• Thuốc giảm tình trạng nôn do nghén như Magie B6, Domperidon.
• Thuốc ngủ có thành phần thảo dược như: Night Queen, Mimosa.

Những loại thuốc nên thận trọng dùng khi mang thai (phải có ý kiến của bác sĩ chuyên khoa)

• Thuốc hạ áp.
• Thuốc trị đái tháo đường.
• Nhóm thuốc giảm đau, hạ sốt, kháng viêm không steroid.
• Thuốc chống động kinh.
• Nhóm thuốc điều trị rối loạn tâm thần.
• Thuốc kháng sinh các loại.

Hy vọng qua bài viết này, chị em phụ nữ sẽ hiểu rõ hơn những điều cần biết khi mang thai. Từ đó, ThS.BS Phan Lê Nam mong rằng những bạn đang mang thai hoặc dự định mang thai sẽ có một thai kỳ ổn định, phát triển tốt. Sau 9 tháng 10 ngày cưu mang sẽ hạ sinh được một em bé khỏe mạnh, thông minh.