Thiếu máu do thiếu vitamin: Những điều bạn cần lưu ý để luôn khoẻ mạnh

Bạn có thể bị thiếu máu nếu cơ thể không được cung cấp đủ vitamin. Tình trạng thiếu một số loại vitamin có thể dẫn đến sự suy giảm lượng hồng cầu khoẻ mạnh. Liệu bạn và người thân có được cung cấp đủ lượng vitamin cần thiết để tạo máu hay không? Hãy cùng ThS.BS Vũ Thành Đô tìm hiểu về tình trạng thiếu máu do thiếu vitamin nhé.

Tổng quan

Đầu tiên, bạn cần biết các vitamin nào có liên quan chặt chẽ đến sự tạo máu. Đó là các vitamin B12, vitamin C và folate. Tình trạng thiếu máu có thể xảy ra nếu bạn không được cung cấp đủ các vitamin trên. Đôi khi, dù được cung cấp đầy đủ vitamin, cơ thể bạn lại có vấn đề trong việc hấp thu và chuyển hoá các vitamin này. Điều này cũng dẫn đến tình trạng thiếu máu.

Việc chẩn đoán và điều trị thiếu máu là cần thiết. Điều trị thiếu máu do thiếu vitamin có thể thực hiện dễ dàng qua thực phẩm hoặc dưỡng chất bổ sung.

1. Các triệu chứng của thiếu máu do thiếu vitamin là gì?

Các triệu chứng này bao gồm:

• Mệt mỏi.
• Khó thở.
• Chóng mặt.
• Da xanh xao hay xỉn màu.
• Nhịp tim không đều.
• Sụt cân.
• Tê hay dị cảm ở bàn tay, bàn chân.
• Yếu cơ.
• Thay đổi tính tình.
• Cử động không dứt khoát, chậm chạp.
• Lú lẫn hoặc hay quên.

Tình trạng thiếu vitamin thường tiến triển dần dần qua nhiều tháng đến nhiều năm. Các triệu chứng của thiếu vitamin có thể xuất hiện rất mờ nhạt. Tuy nhiên, các triệu chứng này thường nặng dần lên song hành với sự thiếu hụt vitamin.

2. Nguyên nhân của thiếu hụt vitamin

Tình trạng thiếu máu sẽ xuất hiện khi cơ thể bạn thiếu hụt các vitamin cần để tạo máu. Tế bào máu, cụ thể là hồng cầu, sẽ bị ảnh hưởng. Khi hồng cầu bị giảm sút về số lượng hay chất lượng sẽ gây nên các triệu chứng của thiếu máu.

Cơ thể có thể thiếu máu do đơn thuần bạn không cung cấp đủ vitamin. Có khi tình trạng này lại do cơ thể bạn không hấp thu được dinh dưỡng trong thức ăn.

Dưới đây chúng ta sẽ cùng tìm hiểu nguyên nhân của sự thiếu hụt từng loại vitamin nhé.

Thiếu máu do thiếu folate

Folate, hay còn gọi là vitamin B9, có nhiều trong trái cây và rau xanh. Nếu chế độ ăn bị thiếu rau xanh và trái cây lâu dài, bạn có thể bị thiếu folate.

Tình trạng thiếu folate cũng có thể do cơ thể bạn không hấp thu được folate. Các chất dinh dưỡng hầu hết được hấp thu tại ruột non. Nếu có một trong những tình trạng sau, có thể ruột bạn không hấp thu được folate:

• Bạn có bệnh tại ruột non, ví dụ như bệnh celiac (không dung nạp gluten).
• Phẫu thuật cắt phần lớn ruột non hoặc có trình trạng thông nối.
• Uống một lượng lớn rượu bia, đồ uống có cồn.
• Dùng một số loại thuốc, ví dụ như thuốc chống động kinh.

Phụ nữ có thai và cho con bú có nhu cầu folate lớn hơn bình thường. Tương tự với những người có bệnh thận. Nếu những đối tượng trên không được cung cấp đủ folate, thiếu máu có thể sẽ xuất hiện.

Thiếu máu do thiếu vitamin B12

Vitamin B12 có nhiều trong thịt, trứng và sữa. Hãy đảm bảo chế độ ăn của bạn có đủ những thành phần trên.

Tuy nhiên, nguyên nhân thường gặp của thiếu vitamin B12 là do thiếu yếu tố nội tại. Yếu tố này được tạo ra bởi một loại tế bào trong dạ dày. Yếu tố nội tại này sẽ giúp vitamin B12 được hấp thu tại ruột non. Nếu thiếu yếu tố nội tại, các vitamin B12 bạn ăn vào sẽ không được hấp thu.

Những người có bệnh lý nội tiết liên quan đến tự miễn, như đái tháo đường hay bệnh lý tuyến giáp, có thể có nguy cơ mắc bệnh thiếu máu do thiếu vitamin B12.

Đôi khi, nguyên nhân của việc hấp thụ vitamin B12 là ở ruột non. Một số tình trạng dưới đây có thể dẫn tới điều này:

• Phẫu thuật liên quan đến dạ dày và đường ruột, như thông nối dạ dày.
• Có sự rối loạn của hệ vi khuẩn đường ruột.
• Có bệnh lý của ruột non, ví dụ như bệnh Crohn hay bệnh celiac. Những bệnh này làm ngăn cản sự hấp thụ vitamin.
• Bạn mắc sán dây, một loại ký sinh trùng. Sán dây hút đi chất dinh dưỡng trong cơ thể bạn.

Thiếu máu do thiếu vitamin C

Thiếu vitamin có thể xảy ra khi bạn không sử dụng đủ các thực phẩm giàu vitamin C. Ngoài ra, vitamin C cũng có khả năng bị thiếu hụt nếu cơ thể bạn mất khả năng hấp thụ. Nguyên nhân gây giảm hấp thụ vitamin C thường gặp là hút thuốc lá. Ngoài ra, các tình trạng bệnh mạn tính như ung thư hay bệnh thận mạn cũng có thể làm tăng nguy cơ thiếu vitamin C do ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ dưỡng chất.

3. Những nguy cơ của thiếu máu do thiếu vitamin

Có nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến sự dự trữ vitamin trong cơ thể. Dưới đây là một số các yếu tố làm tăng nguy cơ bị thiếu hụt vitamin:

• Chế độ ăn thiếu hụt các nguồn vitamin tự nhiên. Ví dụ như thiếu hụt trái cây, rau xanh, thịt hay sản phẩm từ sữa. Những người ăn chay trường không dùng các sản phẩm từ sữa có thể gặp tình trạng này.
• Phụ nữ có thai. Nếu bạn không uống đủ các vitamin khi mang thai, rất có khả năng bạn sẽ bị thiếu hụt các dưỡng chất này. Uống bổ sung acid folic là đặc biệt quan trọng trong thai kỳ.
• Các bệnh lý ở ruột hay bệnh khác ảnh hướng tới khả năng hấp thụ vitamin. Thường thấy như loạn khuẩn ruột hay phẫu thuật ruột non có thể gây thiếu vitamin B12.
• Nghiện rượu. Rượu làm giảm khả năng hấp thu vitamin C. Ngoài ra, nó còn ảnh hưởng đến nhiều loại vitamin và dưỡng chất khác.
• Thuốc bạn đang dùng làm giảm sự hấp thu vitamin. Ví dụ như thuốc chống động kinh làm giảm hấp thu folate. Các thuốc antacid và thuốc trị tiểu đường có ảnh hưởng đến sự hấp thu vitamin B12.

>> Ngoài vitamin thì thiếu sắt cũng có thể dẫn đến thiếu máu. Đọc thêm: Thiếu máu thiếu sắt: Những thông tin bạn cần biết.

4. Biến chứng của tình trạng này là gì?

Tình trạng thiếu vitamin gây ra nhiều vấn đề về sức khoẻ. Dưới đây là một số biến chứng cần lưu ý.

Biến chứng trong thai kỳ

Phụ nữ có thai không được cung cấp đủ folate có thể có nhiều biến chứng, bao gồm sinh non. Thai nhi nếu thiếu folate cũng tăng nguy cơ bị dị tật. Các dị tật đáng lưu ý như bất thường ở não bộ và tuỷ sống.

Khi mang thai, phụ nữ nên hỏi bác sĩ để được tư vấn và dùng đủ folate.

Bệnh lý của hệ thần kinh

Vitamin B12 không chỉ cần thiết cho việc tạo máu, nó còn có vai trò trong việc giữ một hệ thần kinh khoẻ mạnh. Việc thiếu vitamin B12 lâu dài có thể gây tê bì tay chân hay loạng choạng, mất thăng bằng. Ngoài ra, bạn còn có thể bị lú lẫn hoặc hay quên.

Nếu không được điều trị, các vấn đề thần kinh có thể kéo dài và không hồi phục. Các vấn đề này có thể xuất hiện trước khi có biểu hiện thiếu máu.

Chảy máu chân răng và xuất huyết dưới da

Tình trạng này có thể xảy ra do thiếu vitamin C. Bạn nên lưu ý và đi khám nếu như có các dấu hiệu trên.

5. Phòng ngừa thiếu vitamin như thế nào?

Có một chế độ ăn lành mạnh

Hãy ăn theo một chế độ ăn lành mạnh, đầy đủ dưỡng chất để ngừa thiếu vitamin.

Các thực phẩm giàu folate:

• Rau xanh. Các loại rau màu xanh sậm sẽ giàu folate hơn.
• Các loại hạt.
• Bánh mì, ngũ cốc, mỳ pasta, cơm.
• Trái cây và nước ép.

Các thực phẩm giàu vitamin B12:

• Trứng.
• Các thực phẩm được bổ sung vitamin, như ngũ cốc ăn sáng.
• Sữa, phô mai và sữa chua.
• Thịt và hải sản.

Các thực phẩm giàu vitamin C:

• Súp lơ xanh.
• Các trái cây họ cam và nước ép.
• Dâu tây.
• Ớt chuông.
• Cà chua.

Nhu cầu vitamin trung bình mỗi ngày của người lớn là:

• Vitamin B12: 2,4 micrograms.
• Folate và acid folic: 400 micrograms.
• Vitamin C: 75 – 90 mg.

Phụ nữ có thai và cho con bú có nhu cầu vitamin cao hơn.

Sử dụng bổ sung nhiều loại vitamin

Hầu hết mọi người sẽ có đủ lượng vitamin cần thiết qua chế độ ăn. Tuy nhiên, bạn cũng có thể sử dụng thêm viêm uống bổ sung nhiều loại vitamin. Bác sĩ có thể cho ý kiến và khuyên bạn nên dùng loại vitamin nào.

Không hút thuốc lá

Nếu bạn đang hút thuốc lá, hãy bỏ thuốc lá. Hút thuốc lá tăng nguy cơ nhiều vấn đề sức khoẻ khác cũng như làm giảm sự hấp thụ vitamin.

Nếu có uống rượu bia, hãy chỉ sử dụng với lượng phù hợp

Đối với người lớn, lượng rượu có thể được xem là vừa phải là:

• 2 đơn vị rượu 1 ngày ở đàn ông dưới 65 tuổi.
• 1 đơn vị rượu 1 ngày ở đàn ông trên 65 tuổi và phụ nữ.

6. Chẩn đoán thiếu máu do thiếu vitamin

Bác sĩ có thể sẽ chỉ định một số xét nghiệm để kiểm tra tình trạng thiếu máu của bạn:

• Số lượng và hình dạng hồng cầu. Thiếu máu có số lượng hồng cầu giảm. Đối với thiếu vitamin B12 và folate, hồng cầu sẽ kém trưởng thành và to hơn bình thường.
• Xác định lượng vitamin B12, folate và vitamin C trong cơ thể.

Đối với thiếu máu do thiếu vitamin B12, bạn có thể làm thêm một số xét nghiệm:

• Xét nghiệm kháng thể. Giúp xác định bạn có giảm yếu tố nội tại giúp hấp thu vitamin B12 không.
• Xét nghiệm methylmalonic acid. Nồng độ của chất này sẽ cao hơn trong máu ở những người thiếu vitamin B12.

7. Điều trị bổ sung vitamin

Điều trị thiếu máu do thiếu folate

Chủ yếu là chế độ ăn lành mạnh và sử dụng bổ sung acid folic. Trong hầu hết trường hợp, bệnh nhân được dùng acid folic ở dạng uống. Nếu sau này tình trạng thiếu folate được cải thiện, bạn có thể ngưng bổ sung acid folic. Tuy nhiên, một vài trường hợp phải dùng bổ sung kéo dài do không cải thiện sự thiếu hụt folate.

Điều trị thiếu máu do thiếu vitamin B12

Điều trị thiếu máu do thiếu vitamin B12 là bổ sung bằng đường chích. Nếu sử dụng đường uống, bạn cần phải tái khám thường xuyên để được đánh giá kỹ càng.

Tuỳ vào tình trạng thiếu vitamin B12 của bạn, tần suất chích vitamin sẽ thay đổi. Ban đầu có thể là mỗi ngày, sau đó giảm dần tuỳ vào sự đánh giá của bác sĩ.

Điều trị thiếu máu do thiếu vitamin C

Điều trị với viên uống vitamin C. Ngoài ra, bạn sẽ phải dùng thêm các thực phẩm giàu vitamin C để bổ sung lượng thiếu hụt.

Trên đây, ThS.BS Vũ Thành Đô đã cung cấp cho bạn những kiến thức cơ bản nhưng đầy đủ về thiếu máu do thiếu vitamin. Các vitamin B12, C và folate rất cần cho sự tạo máu và những hoạt động khác của cơ thể. Bạn nên chú ý đến chế độ ăn của mình để có sức khoẻ tốt nhất nhé. Hãy cùng chia sẻ với mọi người chế độ ăn phù hợp để phòng ngừa thiếu máu do thiếu vitamin nào!