Xét nghiệm men gan ở trẻ em: những điều cần lưu ý

Gan là một trong những cơ quan lớn nhất trong cơ thể và nằm ở phần hông bên phải của bụng. Nhiệm vụ của gan là chuyển hóa và giải độc các loại thuốc hay thành phần có hại cho cơ thể. Gan sản xuất các yếu tố đông máu, protein và enzyme. Chúng giúp duy trì cân bằng hormone, lưu trữ vitamin và khoáng chất cần thiết. Các bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm men gan nhằm phát hiện, đánh giá và theo dõi những bệnh về gan của con bạn. Vậy xét nghiệm men gan ở trẻ như thế nào? Cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Hồng Vân Khánh tìm hiểu qua bài viết sau.

Khi nào cần xét nghiệm men gan ở trẻ?

Tình trạng men gan tăng cao có thể được phát hiện khi trẻ xét nghiệm máu định kỳ để kiểm tra tổng quát sức khỏe. Bác sĩ cũng có thể kiểm tra men gan nếu trẻ cảm thấy không khỏe. Điều này đặc biệt quan trọng nếu trẻ bị đau bụng, nôn ói, tiêu chảy hoặc vàng da.

Chẩn đoán men gan tăng ở trẻ có ý nghĩa gì?

Chỉ riêng nồng độ men gan là không đủ để nói chính xác điều gì bất thường với gan. Đây là lý do tại sao việc theo dõi với Bác sĩ của trẻ rất quan trọng. Nếu phát hiện nồng độ men gan cao, nhiều xét nghiệm khác có thể hỗ trợ xác định nguyên nhân.

Một số trường hợp, bác sĩ không thể giải thích tại sao men gan lại tăng cao. Đôi khi có thể điều gì đó nghiêm trọng đang xảy ra. Nếu vậy, Bác sĩ chuyên về bệnh gan có thể giúp đỡ trẻ.

Trẻ cần cung cấp thông tin về quá trình diễn tiến các triệu chứng đầy đủ và chi tiết. Sau đó, Bác sĩ sẽ thăm khám trẻ cẩn thận để tìm các dấu hiệu bên ngoài gợi ý bệnh gan. Những dấu hiệu như vậy có thể bao gồm vàng da hoặc sờ thấy gan lách to. 

Nếu có nghi ngờ vấn đề về gan, các xét nghiệm bổ sung có thể bao gồm:

• Các xét nghiệm tìm men gan khác như kiềm phosphatase (ALP), gamma-glutamyl transpeptidase (GGT), bilirubin, albumin, thời gian prothrombin…
• Những xét nghiệm chuyên biệt để tìm kiếm các bệnh cụ thể như bệnh celiac, viêm gan tự miễn, thiếu hụt alpha-1 antitrypsin, bệnh Wilson và các loại virus như viêm gan siêu vi B, viêm gan siêu vi C, virus Epstein-Barr (EBV) hoặc Cytomegalovirus (CMV)…
• Các xét nghiệm hình ảnh như siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT scan) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI). Mục đích là để kiểm tra gan, mạch máu và các cơ quan lân cận. Đặc biệt là lách.
• Sinh thiết gan (có gây mê) – một mẫu mô gan nhỏ sẽ được lấy bằng kim và kiểm tra dưới kính hiển vi.

Sau khi hoàn thành, tất cả các xét nghiệm này sẽ gợi ý bác sĩ hướng đến chẩn đoán chính xác hơn về gan của trẻ.

Nguyên nhân gây tăng men gan ở trẻ em

Hầu hết trường hợp, men gan tăng cao là do các rối loạn không nguy hiểm. Những bệnh này thường dễ điều trị hoặc tự khỏi.

Những nguyên nhân phổ biến

1. Bệnh viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)

Đa số trẻ mắc bệnh ở mức độ nhẹ. Dạng nghiêm trọng hơn kéo dài trong nhiều năm có thể dẫn đến xơ gan và suy gan. Đây được gọi là bệnh viêm gan nhiễm mỡ không do rượu.

2. Một số loại thuốc

Tổn thương gan do thuốc là một lí do khác. Các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến gan bao gồm:

• Những thuốc điều trị bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý như Atomoxetine.
• Kháng sinh như erythromycin hoặc minocycline.
• Thuốc chống co giật, như axit valproic.
• Thuốc giảm đau hạ sốt có chứa acetaminophen.

Tùy vào liều lượng và thời gian dùng thuốc mà mức độ tổn thương gan có thể từ nhẹ đến rất nặng.

3. Nhiễm virus

Nhiều loại virus có thể tạm thời làm tăng nồng độ men gan. Chúng bao gồm viêm gan siêu vi B và C, virus rhovirus (gây cảm lạnh thông thường) hoặc virus Epstein-Barr (EBV), virus gây bệnh tăng đơn nhân nhiễm khuẩn.

Hiếm khi men gan tăng cao do một tình trạng nghiêm trọng hoặc thậm chí đe dọa tính mạng. 

Những nguyên nhân ít phổ biến 

• Viêm gan tự miễn (AIH).
• Các bệnh về ống mật. Bao gồm viêm đường mật, u nang đường mật hoặc tắc nghẽn ống mật từ sỏi mật hoặc do viêm tụy…
• Bệnh ở đường ruột (bệnh celiac).
• Những rối loạn di truyền như thiếu hụt alpha-1 antitrypsin (AAT) (là men giúp chuyển hóa một số protein trong gan), bệnh hemochromatosis (ứ đọng quá nhiều sắt) hoặc bệnh Wilson (ứ đọng quá nhiều đồng)…

Các triệu chứng của men gan tăng cao ở trẻ là gì?

Nhiều khi bệnh gan ở trẻ em không gây ra bất kì triệu chứng rõ ràng nào. Đặc biệt là ở giai đoạn đầu. Men gan cao thường là dấu hiệu đầu tiên của bất thường về gan ở trẻ em. Khi các triệu chứng xuất hiện, chúng có thể bao gồm:

• Vàng da (da và mắt màu vàng).
• Bụng chướng to.
• Phù ở bàn tay hoặc bàn chân.
• Nôn hoặc tiêu chảy.
• Phân màu đen hoặc có máu.
• Dễ chảy máu hoặc bầm tím hoặc vết thương khó cầm máu.
• Đau hoặc sưng khớp.
• Sốt  không tìm được nguyên nhân.
• Phát ban bất thường hoặc không giải thích được.

Điều trị tăng men gan ở trẻ em như thế nào?

Điều trị men gan tăng phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra. Thông thường, men gan tăng cao sẽ tự cải thiện mà không cần điều trị. Nếu con bạn bị nhiễm virus, nồng độ men gan có thể tăng lên trong một hoặc hai tuần. Khi virus không còn trong cơ thể, nồng độ men gan có xu hướng trở lại bình thường.

Trong các trường hợp khác, vài phương pháp điều trị đơn giản có thể giải quyết được tình trạng này. Bệnh viêm gan nhiễm mỡ không do rượu là một nguyên nhân phổ biến của men gan cao.

Giảm cân là phương pháp điều trị chính nếu trẻ mắc bệnh này. Khi cân nặng được điều chỉnh, nồng độ men gan và các triệu chứng khác của bệnh được cải thiện.

Nếu men gan tăng cao là do một vấn đề nghiêm trọng hơn, điều trị có thể bao gồm thuốc, phẫu thuật hoặc các phương pháp khác. 

Các biến chứng của men gan tăng cao ở trẻ

Các biến chứng có thể xảy ra của men gan tăng cao sẽ liên quan đến nguyên nhân. Hầu hết trẻ em bị men gan tăng cao không diễn tiến nặng thành biến chứng. Những trường hợp nặng, trẻ có thể bị biến chứng như:

• Xơ gan (mô sẹo xuất hiện thay thế những tế bào ở gan).
• Bụng chướng to do ứ đọng dịch trong cơ thể.
• Vàng da nặng.
• Suy gan.

Vì thế, men gan cao ở trẻ em không nên được bỏ qua. Bệnh gan ở trẻ nhỏ có thể rất nghiêm trọng hoặc thậm chí đe dọa đến tính mạng nếu không được điều trị đúng cách. Bạn nên đưa trẻ đi khám ngay nếu các triệu chứng của trẻ trở nên tồi tệ hơn hoặc các triệu chứng mới xuất hiện.

Những lời khuyên cho cha mẹ khi làm xét nghiệm men gan cho trẻ

Nếu bạn được thông báo con bạn bị tăng men gan, nguồn thông tin tốt nhất của bạn là Bác sĩ điều trị của trẻ. Tái khám với Bác sĩ định kì sẽ giúp con bạn có thể phục hồi tốt nhất. Một số lời khuyên sau có thể cần thiết với bạn:

• Tìm hiểu tất cả những gì bạn có thể biết về các phương pháp điều trị được đề nghị. Hỏi Bác sĩ về những lợi ích và nhược điểm.
• Tái khám đúng lịch hẹn của con bạn. 
• Hỏi Bác sĩ của con bạn trước khi thử bất kỳ phương pháp điều trị tại nhà hoặc dùng thuốc không kê đơn. 
• Nếu có bất kỳ lo ngại nào về bệnh gan, bạn không nên dùng bất kỳ loại thuốc bổ hoặc thuốc thảo dược nào có tác dụng hỗ trợ gan của trẻ. Một số sản phẩm có thể nguy hiểm và thực sự có thể gây hại cho gan. Mọi thông tin về thuốc dùng cho trẻ cần có sự tư vấn của Bác sĩ để đảm bảo an toàn.

ALT và AST là 2 men gan phổ biến. Chúng có trong nhiều cơ quan và thường được kiểm tra bằng xét nghiệm máu. Men gan tăng cao là một dấu hiệu cảnh báo về khả năng tổn thương hoặc viêm gan. Nhiều xét nghiệm trong đó có xét nghiệm men gan có thể cần thiết để giúp Bác sĩ tìm ra lý do cho men gan tăng cao. Lựa chọn điều trị khác nhau ở mỗi trẻ tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh.