Ung thư tế bào hắc tố: Triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Ung thư tế bào hắc tố (Melanoma) là một loại ung thư da có độ ác tính cao. Nó có nguồn gốc từ tế bào hắc tố ở da. Tế bào này sản sinh ra melanin, một chất tạo nên màu sắc của da bạn. Tiếp xúc với tia cực tím từ ánh sáng mặt trời hoặc đèn nhuộm da làm tăng nguy cơ bị ung thư tế bào hắc tố. Ung thư có thể được điều trị thành công nếu chẩn đoán ở giai đoạn sớm. Sau đây, mời quý bạn đọc cùng Bác sĩ Đặng Hoàng Thiên tìm hiểu về bệnh ung thư tế bào hắc tố nhé.

Ung thư hắc tố là gì?

Ung thư hắc tố là một loại ung thư da. Nó xuất hiện khi các tế bào hắc tố (nguyên nhân khiến da có màu nâu) phát triển vượt tầm kiểm soát. Ung thư hắc tố ít phổ biến hơn nhiều so với các loại ung thư da khác. Tuy nhiên nó nguy hiểm hơn vì có khả năng lây lan sang các cơ quan khác của cơ thể. Vì vậy, việc phát hiện và điều trị sớm căn bệnh này là rất cần thiết.

Dường như hầu hết các loại ung thư hắc tố vẫn tạo ra hắc sắc tố nên các khối u thường có màu nâu hoặc đen. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể gặp phải khối u có màu hồng hoặc trắng bất thường trên da.

Những khối u này thường phát triển ở bất kỳ khu vực nào trên da. Khả năng cao ở nam giới chúng sẽ xuất hiện ở ngực, lưng và chân ở nữ giới. Ngoài ra, cổ và mặt là những vị trí phổ biến khác.¹

Phân loại ung thư hắc tố

Dưới đây là phân loại một số dạng ung thư hắc tố đã được ghi nhận.²

1. Ung thư tế bào hắc tố bề mặt lan rộng

Đây là loại phổ biến nhất, thường xuất hiện ở thân mình và tứ chi. Các tế bào ban đầu phát triển chậm trước khi lan rộng ra bề mặt da.

2. Ung thư tế bào hắc tố dạng nốt

Đây là loại phổ biến thứ hai, thường xuất hiện ở thân mình, đầu và cổ. Nó có xu hướng phát triển nhanh hơn các loại khác. Nó có thể có màu xanh đen hoặc đỏ.

3. Ung thư tế bào hắc tố ác tính tại chỗ (Lentigo maligna melanoma)

Loại này ít gặp và thường gặp ở người lớn tuổi. Ung thư thường gặp ở vị trí tiếp xúc nhiều với mặt trời trong nhiều năm, như vùng mặt. Nó thường tiến triển chậm và ít ác tính hơn các loại khác.

4. Ung thư tế bào hắc tố ở các vùng ít tiếp xúc ánh sáng (Acral Lentiginous melanoma)

Đây là loại hiếm gặp nhất. Ung thư xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân hoặc ở dưới móng.

Do người có màu da tối thường không mắc các loại ung thư hắc tố khác nên loại này được xem là phổ biến nhất ở người da tối màu.

Nguyên nhân gây ung thư hắc tố da

1. Nguyên nhân³

DNA là vật chất di truyền trong mỗi tế bào, tạo nên gen của từng người. Nó không chỉ ảnh hưởng đến bên ngoài, một số gen kiểm soát chu trình phát triển, phân chia và chết của tế bào.

• Các gen giúp cho tế bào phát triển, phân chia và di trì sự sống trong trường hợp này được xem là các gen gây ung thư.
• Các gen kiểm soát sự tăng sinh của tế bào, sửa chữa các lỗi trong DNA và đảm bảo tế bào chết đúng thời điểm được gọi là gen ức chế khối u.

Ung thư có thể xảy ra khi DNA bị đột biến, khiến cho các gen gây ung thư hoạt động lấn át các gen ức chế khối u. Những loại thay đổi gen này khiến cho tế bào hoạt động vượt tầm kiểm soát.

Tia cực tím (UV) là một tác nhân gây đột biến DNA. Tia UV có thể làm hỏng vật chất di truyền trong tế bào da. Sự huỷ hoại này ảnh hưởng đến hoạt động của các gen có nhiệm vụ kiểm soát. Từ đó chu trình phát triển của tế bào bị ảnh hưởng, dẫn đến ung thư hắc tố da.

Những thay đổi trên gen này có thể di truyền từ cha, mẹ sang con. Tuy tỷ lệ là ít nhưng đây cũng có thể xem là một nguyên nhân gây nên bệnh này.

2. Yếu tố nguy cơ khác⁴

Bên cạnh việc tiếp xúc với tia UV quá mức và di truyền từ gia đình. Một số yếu tố khác có thể là nguy cơ gây mắc bệnh ung thư hắc tố được liệt kê dưới đây.

• Người da trắng. Đối tượng này có ít melanin nên làm suy giảm yếu tố bảo vệ khỏi bức xạ. Người da trắng thường có mái tóc và mắt sáng màu, dễ bị tàng nhang và cháy nắng. Những người này có khả năng bị ung thư hắc tố hơn người có nước da sẫm màu.
• Tiền sử cháy nắng. Một hoặc nhiều vết cháy nắng nghiêm trọng (có thể phồng rộp) sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Sống gần xích đạo hoặc những nơi cao hơn. Khu vực này sẽ nhận ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp, tương ứng với lượng bức xạ cực tím cao hơn những khu vực về phía bắc hoặc phía nam. Nếu bạn sống ở khu vực địa lý cao (đồi, núi), khả năng tiếp xúc với tia UV của bạn cũng sẽ cao hơn.
• Có nhiều nốt ruồi, hay nốt ruồi bất thường. Thống kê cho thấy, nếu có hơn 50 nốt ruồi trên cơ thể thì bạn sẽ có nguy cơ mắc ung thư hắc tố cao hơn.
• Hệ miễn dịch suy giảm. Với hệ miễn dịch suy yếu, nguy cơ bạn mắc ung thư hắc tố và các loại ung thư da khác sẽ cao hơn. Sức khoẻ miễn dịch sẽ suy giảm nếu bạn đang dùng thuốc ức chế miễn dịch. Những loại thuốc này có thể được sử dụng trong giai đoạn hậu phẫu thuật cấy ghép nội tạng hoặc HIV/AIDS.

Triệu chứng của ung thư tế bào hắc tố

Ung thư có thể phát triển ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể. Các vị trí tiếp xúc nhiều với mặt trời như lưng, chân, tay và mặt thường bị ảnh hưởng nhất.

Ung thư cũng có thể gặp ở các vị trí không tiếp xúc nhiều với mặt trời như lòng bàn tay, lòng bàn chân và giường móng. Ung thư loại này thường gặp ở người có da tối màu hơn.

Ở giai đoạn sớm, ung thư rất khó phát hiện. Do đó, việc kiểm tra xem có bất kỳ dấu hiệu hoặc thay đổi trên da rất quan trọng. Thay đổi bề ngoài của da là các dấu hiệu chỉ điểm ung thư tế bào hắc tố.

Các dấu hiệu và triệu chứng đầu tiên của ung thư hắc sắc tố⁵

• Thay đổi ở nốt ruồi có sẵn.
• Phát triển của 1 u có hình dạng bất thường hoặc có màu sắc khác với màu da.

Ung thư không phải lúc nào cũng bắt đầu dưới dạng nốt ruồi. Nó có thể xảy ra ở cả các vùng da có bề ngoài như bình thường.

1. Nốt ruồi có hình dạng hoặc cạnh không đều

Nốt ruồi bình thường thường tròn với các cạnh nhẵn.

Khối u hắc sắc tố thường có hình dạng không đồng đều. Chúng có thể có 2 nửa hình dạng khác nhau và các cạnh không đều nhau.

2. Nốt ruồi không đồng đều màu sắc

Nốt ruồi bình thường thường chỉ có 1 màu. Khối u hắc tố  thường là sự kết hợp của 2 màu trở lên.

3. Nốt ruồi lớn

Nốt ruồi bình thường thường có kích thước khá nhỏ. Các khối u ung thư hắc tố  có xu hướng to hơn, thường rộng hơn 6 mm.

4. Tình trạng của nốt ruồi có sự thay đổi theo thời gian

Nốt ruồi bình thường thường không thay đổi theo thời gian.

Một nốt ruồi thay đổi kích thước, hình dạng hoặc màu sắc có thể là một khối u ác tính. Các dấu hiệu cần chú ý bao gồm: sưng, đau, chảy máu, ngứa, xơ cứng.

Các nốt ruồi bình thường

Những nốt ruồi bình thường nhìn chung có màu sắc đồng nhất. Chúng có giới hạn rõ so với vùng da bình thường xung quanh. Chúng có hình tròn hoặc oval, và có đường kính thường < 6mm.

Đa số các nốt ruồi xuất hiện lúc còn nhỏ. Các nốt ruồi mới có thể hình thành cho đến 40 tuổi. Chúng sẽ thay đổi hình dáng theo thời gian và có thể biến mất khi tuổi tăng dần.

ABCDE – Cụm từ khóa chỉ điểm ung thư tế bào hắc tố

Dưới đây là 5 đặc điểm giúp đánh giá nốt ruồi có phải ung thư hay không. Hãy nhớ các chữ cái ABCDE:⁴

• A (Đối xứng – Asymmetric): Các nốt ruồi lành tính thường hình tròn và cân xứng. Trong khi nốt ruồi ác tính có 1 mặt nhìn khác biệt so với bên còn lại.
• B (Rìa của nốt ruồi – Border). Nốt ruồi ác tính có rìa không đều, nham nhở hoặc nhạt màu hơn vùng da xung quanh.
• C (Thay đổi màu sắc – Color). Ung thư tế bào hắc tố thường có màu sắc không đồng nhất. Chúng thậm chí có thể có màu trắng hoặc xanh.
• D (Đường kính – Diameter). Ung thư có thể làm thay đổi kích thước của nốt ruồi. Ví dụ, nếu nốt ruồi lớn hơn 6mm, nó có thể là ung thư.
• E (Tiến triển – Evolving). Thay đổi diện mạo nốt ruồi theo thời gian như tăng kích thước hoặc thay đổi màu sắc.

Các nốt ruồi có thể có những dấu hiệu mới như ngứa hoặc chảy máu. Nốt ruồi ác tính thay đổi diện mạo rất đa dạng. Một số có hết cả 5 đặc điểm trên, trong khi số khác chỉ có 1 hoặc 2 đặc điểm.

Khi nào đến gặp bác sĩ?

Bên cạnh đó, nếu gặp phải một số tình trạng được liệt kê dưới đây, hãy liên hệ bác sĩ để được khám và kiểm tra càng sớm càng tốt:

• Xuất hiện một nốt ruồi có sự thay đổi về hình dạng, màu sắc và kích thước.
• Có cảm giác đau và ngứa tại vị trí nốt ruồi.
• Có tình trạng viêm, lở loét hoặc đóng vảy ở vị trí nốt ruồi.
• Xuất hiện một vết ruồi mới và bất thường trên da và nó không biến mất sau vài tuần.
• Xuất hiện một vùng tối dưới móng tay không phải do chấn thương.

Việc phát hiện khối u ung thư tế bào hắc tố càng sớm thì hiệu quả điều trị sẽ càng khả quan hơn!

Chẩn đoán bệnh như thế nào?

1. Khám bệnh

Bác sĩ đặt các câu hỏi về tiền sử bệnh, diễn tiến và những thay đổi về da của bạn. Sau đó, bác sĩ sẽ khám da và tìm các dấu hiệu chỉ điểm ung thư.

2. Cắt một phần da để xét nghiệm (Sinh thiết – Giải phẫu bệnh)

Để xác định chẩn đoán ung thư, bác sĩ sẽ khuyên bạn nên cắt một mẫu da để xét nghiệm. Mẫu da sau đó sẽ được gửi đến phòng xét nghiệm.

Phương pháp sinh thiết sẽ phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể. Đa số bác sĩ sẽ cho cắt bỏ toàn bộ khối u để xét nghiệm.

Có 2 phương pháp sinh thiết:

• Sinh thiết bấm (Punch biopsy). Phương pháp sử dụng 1 con dao tròn ấn xuống vùng da xung quanh nốt ruồi nghi ngờ.
• Sinh thiết cắt bỏ (Excisional biopsy). Sử dụng dao mổ cắt toàn bộ nốt ruồi và rìa nhỏ da bình thường xung quanh.

Xem thêm: Sinh thiết có an toàn với trẻ nhỏ?

3.3. Xác định giai đoạn ung thư

Việc xác định giai đoạn cho biết ung thư đã lan đến đâu và phương pháp điều trị nào là phù hợp với giai đoạn đó.

Ung thư tế bào hắc tố được chia làm 5 giai đoạn, từ 0 đến 4:⁶

• Giai đoạn 0. Ung thư chỉ hiện diện ở lớp ngoài cùng của da. Giai đoạn này còn gọi là ung thư tại chỗ (melanoma in situ).
• Giai đoạn 1. Khối u có bề dày lên tới 2 mm. Ung thư chưa di căn hạch và các cơ quan khác. U có thể loét hoặc không.
• Giai đoạn 2. Khối u có độ dày ít nhất 1 mm và có thể dày hơn 4 mm. Ung thư chưa di căn hạch và các cơ quan khác. U có thể loét hoặc không.
• Giai đoạn 3. Ung thư đã di căn đến 1 hoặc nhiều hạch ở gần đó, chưa di căn xa.
• Giai đoạn 4. Ung thư đã di căn đến các hạch và cơ quan ở xa như não, phổi và gan.

Điều trị ung thư hắc tố

Lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào giai đoạn ung thư và tình trạng sức khỏe của bạn.

1. Điều trị ung thư tế bào hắc tố giai đoạn sớm

Những ung thư nhỏ có thể được cắt bỏ hoàn toàn trong quá trình sinh thiết. Những trường hợp này không cần phải điều trị thêm gì nữa. Nếu không thì bác sĩ sẽ cắt bỏ phần ung thư, phần da lành xung quanh và mô phía dưới ung thư.

2. Điều trị ung thư tế bào hắc tố giai đoạn di căn xa ngoài da

Phẫu thuật cắt bỏ hạch di căn

Nếu ung thư di căn đến các hạch gần đó, bác sĩ sẽ mổ lấy hạch.

Liệu pháp miễn dịch

Liệu pháp sử dụng thuốc giúp hệ miễn dịch của bạn chống lại ung thư. Cơ chế của hệ miễn dịch chống lại ung thư có thể không hoạt động do những tế bào ung thư tạo ra các protein giúp chúng trốn khỏi các tế bào của hệ miễn dịch. Liệu pháp miễn dịch hoạt động bằng cách ngăn cản quá trình đó của tế bào ung thư.

Liệu pháp miễn dịch thường được áp dụng sau khi phẫu thuật đối với các ung thư đã di căn đến hạch hoặc các cơ quan khác của cơ thể. Khi ung thư không thể được cắt bỏ hoàn toàn bằng phẫu thuật, liệu pháp miễn dịch có thể được sử dụng bằng cách tiêm trực tiếp vào ổ ung thư.

Liệu pháp ngắm trúng đích

Liệu pháp cũng sử dụng thuốc đánh tập trung vào các điểm yếu đặc hiệu của tế bào ung thư. Bằng việc ngắm vào các điểm yếu này, liệu pháp có thể giết các tế bào ung thư. Các tế bào ung thư có thể được thử nghiệm xem có bị tiêu diệt bởi liệu pháp này không trước khi áp dụng thật sự. Liệu pháp này có thể áp dụng đối với ung thư đã di căn hạch và các cơ quan khác.

Xạ trị

Phương pháp này sử dụng các tia năng lượng cao, như tia X và proton, giết tế bào ung thư. Xạ trị có thể trực tiếp vào các hạch nếu chúng bị di căn. Xạ trị cũng được sử dụng để điều trị các trường hợp không thể cắt bỏ hoàn toàn khối u bằng phẫu thuật. Đối với ung thư đã di căn đến các cơ quan khác, xạ trị giúp làm giảm triệu chứng.

Hóa trị

Phương pháp này sử dụng các loại thuốc tiêu diệt tế bào ung thư. Các thuốc hóa trị có thể dùng đường uống hoặc đường tiêm truyền tĩnh mạch.

Phòng ngừa ung thư hắc tố da

Vấn đề tiên quyết trong việc phòng ngừa căn bệnh này là phải bảo vệ bản thân khỏi sự tiếp xúc quá mức và lâu dài ánh nắng mặt trời. Dưới đây là một số phương pháp bỏ túi cho bạn:

• Tránh ánh nắng trực tiếp, đặc biệt là trong khung giờ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều.
• Không dùng các dịch vụ như giường tắm trắng vì tia UV vẫn có thể tiếp xúc trực tiếp với da của bạn. Thay vào đó có thể sử dụng các loại mỹ phẩm xịt rám nắng.
• Đội mũ có vành, đeo kính râm, mặc áo tay dài và quần dài khi đi dưới trời nắng.
• Dùng các loại kem chống nắng có chỉ số SPF (thông số bảo vệ da) từ 30 trở lên. Thoa lại thường xuyên cứ sau 1.5 giờ và có thể tăng cường độ nếu bạn đang bơi hay dễ đổ mồ hôi.
• Sử dụng các loại son dưỡng môi có kèm tác dụng chống nắng.
• Thoa kem chống nắng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ trên 6 tháng tuổi là điều cần thiết.

Xem thêm: Ung thư tế bào hắc tố có thể phòng ngừa được không?

Tóm lại, ung thư tế bào hắc tố là một loại ung thư da có độ ác tính cao. Ở giai đoạn sớm, bệnh khó được phát hiện. Việc quan trọng nhất là phải quan sát kỹ để tìm các dấu hiệu hoặc thay đổi trên da. Có nhiều phương pháp điều trị, phụ thuộc vào giai đoạn bệnh và tình trạng sức khỏe của bạn. Hãy đến gặp bác sĩ nếu bạn quan sát thấy có bất kỳ thay đổi gì trên da của mình nhé.