Vitamin B1 và những điều quan trọng bạn cần biết!

Vitamin B1 (thiamine) là một chất dinh dưỡng thiết yếu mà tất cả các mô của cơ thể đều cần để hoạt động. Thiamine là vitamin B đầu tiên mà các nhà khoa học phát hiện ra. Đây là lý do tại sao tên của nó là B1. Giống như các vitamin B khác, thiamine tan trong nước và giúp cơ thể biến thức ăn thành năng lượng. Chúng ta có thể tìm thấy nó trong thực phẩm, các viên bổ sung, vitamin tổng hợp. Cơ thể cần thiamine để tạo ra adenosine triphosphate (ATP). Đây là một phân tử vận chuyển năng lượng trong các tế bào.

Vai trò của vitamin B1  

Tim, gan, thận và não đều chứa lượng thiamine cao.  

Cơ thể cần thiamine cho việc:

• Phá vỡ các phân tử đường (carbohydrate) từ thực phẩm.
• Tạo ra một số chất dẫn truyền thần kinh.
• Sản xuất axit béo.
• Tổng hợp một số hormone.

Người ta dùng thiamine cho các tình trạng liên quan đến nồng độ thiamine thấp (hội chứng thiếu thiamine). Bao gồm: bệnh Beriberi và viêm dây thần kinh liên quan đến bệnh nấm hoặc thai kỳ.

Thiamine cũng được sử dụng cho các vấn đề tiêu hóa bao gồm: kém ăn, viêm loét đại tràng và tiêu chảy liên tục.

>>> Xem thêm: Vitamin B1 có tác dụng gì và câu trả lời từ bác sĩ

Thiamine cũng được sử dụng cho:

• AIDS và tăng cường hệ thống miễn dịch.
• Tiểu đường.
• Bệnh tim, suy tim.
• Nghiện rượu.
• Lão hóa.
• Một loại tổn thương não gọi là hội chứng tiểu não.
• Lở loét.
• Các vấn đề về thị lực như đục thủy tinh thể và bệnh tăng nhãn áp.
• Các mục đich khác bao gồm: ngăn ngừa ung thư cổ tử cung và tiến triển bệnh thận ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 2.

Một số người sử dụng thiamine để duy trì thái độ tinh thần tích cực; điều trị trầm cảm; tăng cường khả năng học tập; tăng năng lượng và ngăn ngừa mất trí nhớ, bao gồm cả bệnh Alzheimer.

Bác sĩ có thể tiêm thiamine cho điều trị một rối loạn trí nhớ được gọi là hội chứng bệnh não Wernicke và các hội chứng thiếu thiamine khác ở những người nguy kịch, cai rượu, nhiễm trùng huyết và hôn mê.

Nguồn thực phẩm chứa vitamin B1

Thiamine có mặt trong các thực phẩm sau:

• Ngũ cốc nguyên hạt và bánh mì, ngũ cốc, mì ống và gạo tăng cường.
• Thịt heo.
• Cá hồi.
• Bí đao.
• Các loại đậu, như đậu đen và đậu nành.
• Hạt giống.
• Quả hạch.

Tại Hoa Kỳ, mọi người được cung cấp một nửa lượng vitamin B1 nhờ các thực phẩm có chứa thiamine tự nhiên. Trong khi phần còn lại đến từ thực phẩm được bổ sung vitamin.

Làm nóng, nấu ăn, chế biến thực phẩm và đun sôi trong nước sẽ làm phá hủy thiamine. Vì vitamin B1 tan trong nước, nó dễ hòa tan vào nước nấu. Gạo trắng không được làm giàu vitamin B1 sẽ chỉ chứa 1/10 so với thiamine có sẵn trong gạo lức.

Một lát bánh mì nguyên chất chứa 0,1 mg, hoặc 7% nhu cầu hằng ngày. Phô mai, thịt gà và táo không chứa thiamine.

Con người cần một nguồn cung cấp vitamin B1 liên tục, vì nó không được lưu trữ trong cơ thể. Do đó, chúng ta cần bổ sung chúng như là một phần của chế độ ăn uống hằng ngày.

Liều sử dụng khuyến cáo cho vitamin B1

Đối với người trưởng thành có thiếu thiamine nhẹ: liều thiamine thông thường là 5 – 30 mg mỗi ngày với liều duy nhất hoặc chia liều trong một tháng.

Liều thông thường cho thiếu hụt nghiêm trọng có thể lên tới 300 mg mỗi ngày.

Để giảm nguy cơ bị đục thủy tinh thể: một chế độ ăn uống hằng ngày cần khoảng 10 mg thiamine.

Lượng vitamin B1 cần bổ sung:

• Người lớn là 1 – 2 mg thiamine mỗi ngày.
• Trẻ sơ sinh 0 – 6 tháng: 0,2 mg.
• 7 – 12 tháng: 0,3 mg.
• Bé 1 – 3 tuổi: 0,5 mg.
• Trẻ 4 – 8 tuổi: 0,6 mg.
• Trẻ 9 – 13 tuổi: 0,9 mg.
• Nam 14 tuổi trở lên là 1,2 mg.
• Nữ 14 – 18 tuổi là 1 mg.
• Phụ nữ trên 18 tuổi là 1,1 mg.
• Phụ nữ có thai 1,4 mg và phụ nữ cho con bú 1,5 mg.

Triệu chứng thiếu hụt vitamin B1

Thiếu thiamine không phổ biến. Tuy nhiên, một số nhóm người có thể không nhận đủ thiamine, bao gồm:

• Những người nghiện rượu.
• Người cao tuổi.
• Người nhiễm HIV hoặc AIDS.
• Những người mắc bệnh tiểu đường.
• Người bị suy tim.
• Người đã được phẫu thuật.

Một người bị thiếu thiamin có thể gặp các vấn đề:

1. Chán hoặc không thèm ăn, giảm cân

Một triệu chứng ban đầu thường gặp khi thiếu vitamin B1 là chán ăn. Các nhà khoa học tin rằng thiamine đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa cảm giác no. Nó giúp kiểm soát trung tâm bão hòa của người nằm ở vùng dưới đồi của não. Khi sự thiếu hụt xảy ra, hoạt động bình thường của trung tâm đã bị thay đổi, khiến cơ thể cảm thấy no hoặc đầy. Điều này có thể dẫn đến việc thiếu thèm ăn.

2. Mệt mỏi

Mệt mỏi có thể xảy ra dần dần hoặc đột ngột. Nó có thể dao động từ giảm năng lượng nhẹ đến kiệt sức cực độ, phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của sự thiếu hụt. Vì mệt mỏi là một triệu chứng mơ hồ với nhiều nguyên nhân, do đó nó thường bị bỏ qua.

Tuy nhiên, vai trò quan trọng của thiamine là chuyển đổi thức ăn thành nhiên liệu. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi mệt mỏi và thiếu năng lượng là triệu chứng phổ biến của sự thiếu hụt.

3. Khó chịu

Khó chịu là cảm giác kích động và thất vọng. Khi cáu kỉnh, bạn thường trở nên dễ buồn bã. Cảm giác này có thể được gây ra bởi các điều kiện thể chất, tâm lý khác nhau. Một tâm trạng cáu kỉnh được ghi nhận là một trong những triệu chứng đầu tiên của tình trạng thiếu thiamine.

Nó có thể xảy ra trong vòng vài ngày hoặc vài tuần. Sự khó chịu đã được ghi nhận đặc biệt trong các trường hợp liên quan đến trẻ sơ sinh mắc bệnh Beriberi, một căn bệnh gây ra do thiếu thiamine.

4. Giảm phản xạ

Thiếu vitamin B1 có thể ảnh hưởng đến các dây thần kinh vận động. Nếu không được điều trị có thể gây ra những thay đổi trong phản xạ của bạn. Bạn thường xuyên bị giảm hoặc không có phản xạ của đầu gối, mắt cá chân và cơ tam đầu khi sự thiếu hụt tiến triển.

Nó có thể ảnh hưởng đến sự phối hợp và khả năng đi lại. Triệu chứng này thường được ghi nhận trong tình trạng thiếu thiamine không được chẩn đoán ở trẻ em.

5. Cảm giác đau nhói ở cánh tay và chân

Cảm giác ngứa ran bất thường, châm chích, nóng rát hoặc cảm giác kim châm ở các chi trên và dưới là một triệu chứng được gọi là dị cảm. Các dây thần kinh ngoại biên đến tay và chân của bạn phụ thuộc rất nhiều vào hoạt động của thiamine. Trong trường hợp thiếu hụt, tổn thương thần kinh ngoại biên và dị cảm có thể xảy ra.

6. Yếu cơ

Yếu cơ tổng thể không phải là hiếm và nguyên nhân của nó thường rất khó xác định. Tình trạng yếu cơ tạm thời xảy ra với hầu hết mọi người tại một số thời điểm. Tuy nhiên, yếu cơ kéo dài mà không có nguyên nhân hoặc lý do rõ ràng có thể là dấu hiệu thiếu thiamine. Trong những trường hợp này, yếu cơ được cải thiện rất nhiều sau khi bổ sung lại thiamine.

7. Mờ mắt

Thiếu thiamine có thể là một trong nhiều nguyên nhân gây mờ mắt. Thiếu thiamine nghiêm trọng có thể gây sưng dây thần kinh thị giác. Điều này có thể dẫn đến mờ hoặc thậm chí mất thị lực. Nhiều trường hợp được ghi nhận có liên quan giữa mờ mắt và mất thị lực với thiếu hụt thiamine nghiêm trọng. Hơn nữa, thị lực của bệnh nhân cải thiện đáng kể sau khi bổ sung thiamine.

8. Buồn nôn

Mặc dù các triệu chứng tiêu hóa ít gặp hơn nhưng chúng vẫn có thể xảy ra. Vẫn chưa hiểu chính xác tại sao các triệu chứng tiêu hóa có thể biểu hiện với sự thiếu hụt thiamine. Nhưng các trường hợp được ghi nhận về các triệu chứng tiêu hóa đã được giải quyết sau khi bổ sung thiamine. Nôn mửa có thể phổ biến hơn ở trẻ sơ sinh bị thiếu hụt vitamin B1.

9. Thay đổi nhịp tim

Thật thú vị khi nhịp tim có thể bị ảnh hưởng bởi mức độ thiamine. Không đủ thiamine có thể dẫn đến nhịp tim chậm hơn bình thường. Nhịp tim chậm bất thường do thiếu thiamine có thể làm tăng mệt mỏi, chóng mặt và nguy cơ ngất xỉu cao hơn.

10. Khó thở

Thiếu thiamine có thể ảnh hưởng đến chức năng tim, khó thở có thể xảy ra, đặc biệt là khi gắng sức. Điều này là do thiếu thiamine đôi khi có thể dẫn đến suy tim. Hoạt động tim trở nên kém hiệu quả hơn trong việc bơm máu. Cuối cùng có thể dẫn đến sự tích tụ chất lỏng trong phổi, gây khó thở. Điều quan trọng cần lưu ý là khó thở có thể có nhiều nguyên nhân. Vì vậy, triệu chứng này đơn thuần thường không phải là dấu hiệu của thiếu hụt thiamine.

11. Mê sảng

Nhiều nghiên cứu đã liên kết tình trạng thiếu thiamine và mê sảng. Mê sảng là một tình trạng nghiêm trọng dẫn đến nhầm lẫn, giảm nhận thức và không có khả năng suy nghĩ rõ ràng. Trong trường hợp nghiêm trọng, thiếu thiamine có thể gây ra hội chứng Wernicke-Korsakoff, liên quan đến hai loại tổn thương não liên quan chặt chẽ với nhau. Các triệu chứng của nó thường bao gồm: ngứa ran và tê ở tay và chân; mê sảng; mất trí nhớ; nhầm lẫn và ảo giác.

Hội chứng Wernicke-Korsakoff thường liên quan đến thiếu hụt thiamine do lạm dụng rượu. Tuy nhiên, thiếu hụt thiamine cũng phổ biến ở bệnh nhân cao tuổi và có thể góp phần vào sự xuất hiện của mê sảng. Wernicke-Korsakoff có thể dẫn đến bệnh não Wernicke, đe dọa tính mạng.

Quá liều vitamin B1

Hiện vẫn chưa đủ bằng chứng để biết những ảnh hưởng có thể có của việc bổ sung thiamine liều cao mỗi ngày. Tuy nhiên các bác sĩ vẫn khuyến cáo: Bạn nên bổ sung vitamin B1 thông qua một chế độ ăn uống đa dạng và cân bằng. Nếu bạn dùng chất bổ sung, đừng dùng quá nhiều vì điều này có thể gây hại. Uống 100 mg chất bổ sung vitamin B1 hoặc ít hơn trong một ngày dường như không gây ra tác hại nào.

Một số tương tác với vitamin B1 cần lưu ý

Trà và cà phê có chứa tannin, hóa chất có thể tương tác với thiamine, khiến nó khó hấp thụ hơn.

Một số hóa chất trong động vật có vỏ và cá có thể phá hủy thiamine. Do đó có khả năng dẫn đến thiếu hụt nếu ăn với số lượng lớn. Nấu ăn cũng làm phá hủy các hóa chất này, nhưng đồng thời nó cũng phá hủy thiamine.

Tất cả các mô của cơ thể đều cần vitamin B1 để hoạt động khỏe mạnh. Hầu hết mọi người có thể cung cấp đủ thiamine từ thực phẩm. Một số điều kiện y tế và chế độ ăn uống có thể ngăn việc sử dụng thiamine của cơ thể. Điều này có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt. Trong những trường hợp này, việc bổ sung có thể là cần thiết. Hãy tham khảo với bác sĩ của bạn trước khi dùng bất kỳ chất bổ sung thiamine nào. Đó là chìa khóa để đảm bảo sự cân bằng các vitamin B trong cơ thể.