Tinh dịch: Những điều căn bản cần biết

Tinh dịch là một loại dịch cơ thể. Nhưng khác biệt hoàn toàn với các loại dịch cơ thể khác như mồ hôi, nước bọt,… thì tinh dịch chứa tinh trùng. Như mọi người đã biết, tinh trùng là một loại tế bào quý, giúp duy trì nòi giống. Bài viết hôm nay của Bác sĩ Nguyễn Đoàn Trọng Nhân không chỉ nói về tinh dịch, tinh trùng mà còn nói về các xét nghiệm nói chung và chẩn đoán vô sinh ở nam giới. Ngoài ra, những yếu tố nào đã biết có thể gây ảnh hưởng lên chất lượng tinh dịch cũng sẽ được nhắc đến. Mời bạn cùng tìm hiểu nhé.

Tinh dịch là gì?

Tinh dịch được tạo ra từ sự kết hợp của của tinh trùng (vốn được lưu trữ trong các mào tinh hoàn), sau đó trộn vào và được pha loãng bởi một chất dịch được tiết từ các cơ quan sinh dục phụ.

Như vậy, có thể nói, tinh dịch gồm 2 thành phần chính:

• Tổng số tinh trùng. Điều này phản ánh quá trình sản xuất tinh trùng của tinh hoàn và sự thông thương của hệ thống ống dẫn tinh.
• Tổng thể tích chất lỏng do các tuyến phụ khác nhau (túi tinh, tuyến tiền liệt,…) tiết ra. Điều này phản ánh hoạt động bài tiết của các tuyến.

Chức năng của tinh trùng bị ảnh hưởng bởi bản chất của tinh trùng, bao gồm: sức sống, khả năng di chuyển và hình thái của chúng. Ngoài ra, thành phần của tinh dịch cũng rất quan trọng đối với chức năng của tinh trùng.

Xem thêm: Những cách giúp tăng chất lượng tinh trùng và khả năng thụ thai bạn cần biết

Thành phần của tinh dịch ở người

Phần lớn dịch trong tinh dịch được tạo thành từ dịch tiết từ cơ quan sinh sản của nam giới. Tinh dịch chứa axit xitric, axit amin tự do, fructose, enzym, phosphorylcholine, prostaglandin, kali và kẽm.

• 46 đến 80 phần trăm chất lỏng được tạo ra bởi các túi tinh.
• 13 đến 33% do tuyến tiền liệt.
• 5% từ tinh hoàn và mào tinh hoàn.
• 2 – 5% từ các tuyến Bulbourethral và niệu đạo.

Tinh dịch bình thường có những đặc điểm nhất định. Các tính chất này gồm: hình dạng, thể tích, mùi, v.v.

Một số đặc điểm tinh dịch người

Tinh dịch bình thường có màu trắng xám. Nếu để lộ ra trong không khí một thời gian, tinh dịch bị vón cục hoặc đông lại trong giờ đầu tiên và sau đó hóa lỏng.

Thể tích

Lượng tinh dịch thông thường mỗi lần xuất tinh là khoảng 2 đến 3 ml hoặc hơn. Tinh trùng chiếm khoảng 10% thể tích tinh dịch.

Mùi

Tinh dịch có mùi clo hoặc mùi tanh là bình thường.

Vị

Tinh dịch có vị hơi ngọt do chứa nhiều đường fructose. Mùi vị của tinh dịch có xu hướng thay đổi một chút ở mỗi người và có thể bị ảnh hưởng bởi chế độ ăn uống.

Độ pH của tinh dịch (độ kiềm – toan)

Phạm vi pH phải từ 7,2 đến 7,8. Đây là độ pH bình thường của cơ thể. Nếu độ pH thấp hơn 7,2, có thể có số lượng tinh trùng thấp hoặc có dị tật trong hệ sinh dục của người đàn ông. Nếu độ pH trên 7,8, nó có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiết niệu.

Số lượng/Nồng độ tinh trùng

Giới hạn bình thường của tinh trùng trong mẫu tinh dịch là 20 triệu con/ml trở lên. Tổng số lượng tinh trùng là 40 triệu con trở lên.

Sự di động và sức khỏe của tinh trùng

Tinh trùng cần phải di chuyển và sống để có thể thụ tinh thành công. Để người đàn ông có khả năng sinh sản, ít nhất 50% số tinh trùng được quan sát/tinh dịch cần phải hoạt động. Sự di chuyển của tinh trùng sẽ theo đường thẳng một giờ sau khi xuất tinh.

Hình thái hoặc cấu trúc của tinh trùng

Sau khi phóng thích, tinh trùng được trưởng thành trong ống sinh tinh để thành tinh trùng hình bầu dục trưởng thành và có khả năng di truyền. Trong tinh dịch, các tinh trùng ở nhiều giai đoạn trưởng thành khác nhau, có con trưởng thành, có con không. Một số có đầu thuôn nhọn; đầu nhọn, đầu tròn… Đây không phải là những tinh trùng trưởng thành. Một mẫu tinh dịch thường chứa từ 50% tinh trùng bình thường trở lên.

Tế bào bạch cầu trong tinh dịch

Đây có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc sinh dục.

Fructose

Fructose là thành phần chủ yếu của tinh dịch. Sự vắng mặt của fructose trong tinh dịch có nghĩa là có sự tắc nghẽn hoặc không có ống dẫn tinh.

Sự phát triển của tinh trùng

Tinh trùng mất hơn 70 ngày để phát triển và chỉ được tạo ra trong tinh hoàn. Mỗi tinh trùng phát triển trong tinh hoàn từ một tế bào được gọi là tế bào sinh tinh. Các tế bào này phân chia để cuối cùng tạo thành tinh trùng.

Tinh trùng có đuôi và tế bào dần dần nó sẽ có khả năng di chuyển bằng cách cử động đuôi. Tinh trùng cuối cùng phát triển đến giai đoạn trưởng thành. Quá trình này mất khoảng 60 ngày. Cần thêm 10 đến 14 ngày nữa để đi qua các ống dẫn của mỗi tinh hoàn và mào tinh. Nó sẽ được dự trữ ở túi tinh trước khi nó có thể rời khỏi cơ thể trong hỗn hợp tinh dịch, trong quá trình xuất tinh.

Xem thêm: Tại sao tinh trùng lại nằm trong nước tiểu?

Phân tích tinh dịch

Nếu tinh trùng không có khả năng thụ tinh cho buồng trứng và dẫn đến vô sinh ở các cặp vợ chồng thì trong những trường hợp này, tinh dịch từ người nam sẽ được thu thập để phân tích.

Phân tích tinh dịch là một mục quan trọng nhất trong việc đánh giá vô sinh ở nam giới. Đây là một thử nghiệm lâm sàng đơn giản và rẻ tiền. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đưa ra các tiêu chí phân tích tinh dịch để phát hiện những bất thường trong tinh dịch của nam giới góp phần gây vô sinh.

Tinh dịch và chất lượng tinh trùng bình thường theo Tổ chức Y tế Thế giới

• Phải có ít nhất 20 triệu tinh trùng mỗi ml để có khả năng sinh sản.
• Tổng lượng tinh dịch ít nhất phải là 2 ml (hoặc 1,5 ml).
• Mỗi lần xuất tinh phải có ít nhất 40 triệu tinh trùng.
• Sự kết dính của tinh dịch cũng được ghi nhận, nếu sự dính trên 2 cm thì kết luận tinh dịch bất thường.
• Ít nhất 30% số tinh trùng phải trưởng thành và phát triển.
• Tối thiểu 75% tinh trùng phải còn sống.
• Ít nhất 25% số tinh trùng phải bơi với chuyển động nhanh về phía trước.
• Ít nhất 50% số tinh trùng phải bơi dù chậm.

Chú ý về lấy mẫu tinh dịch

Thông thường, người ta cần lấy 2 – 3 mẫu để tìm thấy số liệu trung bình trước khi kết luận bệnh lý.

Việc thu thập tinh trùng có thể thực hiện tại nhà thông qua việc thủ dâm. Thu thập tinh trùng cũng có thể thực hiện qua việc quan hệ tình dục có bao cao su. Tuy nhiên, bao cao sa latex thông thường sẽ chứa các chất làm bất động tinh trùng, do đó không được sử dụng.

Các yếu tố ảnh hưởng chất lượng tinh dịch và tinh trùng

Hiện nay, khoảng 70 triệu người thế giới đang bị vô sinh. 50% trong số đó là do các vấn đề sinh sản ở nam giới. Nhiều yếu tố di truyền và chế độ ăn uống, sinh hoạt đã được đề cập có thể gây vô sinh ở nam giới. Tuy nhiên, lên đến 30% trường hợp vẫn chưa giải thích được nguyên nhân gây vô sinh nam là gì.

Một số bệnh lý ảnh hưởng đến chức năng sinh sản nam

• Bệnh thận.
• Suy gan.
• Thừa sắt (hemochromatosis).
• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (Chronic Obstructive Pulmonary Disease – COPD).
• Bệnh xơ nang (thường nhẹ và hiếm gặp ở người châu Á).
• Đa xơ cứng.

Một nghiên cứu trên 2100 người ở Ý cho thấy, khi bệnh nhân có nhiều bệnh đồng mắc (theo CCI – Charlson Comorbidity Index) thì càng có chất lượng tinh dịch kém. Nguyên nhân chủ yếu là do các bệnh lý đồng mắc này sẽ làm:

• Ảnh hưởng nồng độ hormon trong cơ thể.
• Giảm khả năng phóng tinh.
• Suy giảm chức năng tạo tinh trùng của tinh hoàn.

Do đó, dễ thấy rằng khi cải thiện được các bệnh lý đồng mắc thì chất lượng tinh trùng sẽ nâng cao.

Béo phì

Đây cũng là một nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới. Có nhiều nghiên cứu đã chứng tỏ được điều này.

Nam giới béo phì sẽ gặp phải những vấn đề về sinh sản như:

• Không có tinh trùng hoặc ít tinh trùng hơn người bình thường.
• Chậm có con hơn so với những cặp đôi mà người nam có cân nặng bình thường.
• Kể cả khi thụ tinh nhân tạo thì cũng giảm khả năng có con. Dù có con cũng dễ bị sẩy thai hơn.

Vấn đề có vẻ như do sự thay đổi nội tiết vì quá dư thừa các tế bào mỡ trong cơ thể. Việc dư thừa hormone này còn có thể gây ra sự bất toàn DNA trong tinh trùng.

Lớn tuổi

Tuổi cao từ lâu đã được biết là có ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh sản. Ở nhiều quốc gia, độ tuổi làm cha trung bình đang tăng lên và ngày càng có nhiều báo cáo chứng minh rằng tuổi cao ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới.

Các bằng chứng đương thời khẳng định rằng đàn ông lớn tuổi có các chỉ số tinh dịch kém hơn, kết quả sinh sản kém hơn đặc biệt khi không có các biện pháp hỗ trợ sinh sản và tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe ở con cái của họ.

Cụ thể, nhiều dữ liệu cho thấy con cái của những người đàn ông lớn tuổi có nguy cơ mắc bệnh tâm thần kinh cao hơn. Các vấn đề khác như IQ, kỹ năng xã hội và nhiều kết quả sức khỏe khác có bị ảnh hưởng hay không thì còn nhiều điều bàn cãi và cần nghiên cứu thêm.

Các yếu tố khác

Dị tật bẩm sinh đường sinh dục.

Nhiễm trùng niệu dục ở nam giới.

Giãn tĩnh mạch thừng tinh.

Sử dụng thuốc:

• Thuốc hóa trị.
• Các thuốc tâm thần.
• Thuốc hạ áp như: Chẹn can – xi, chẹn alpha.
• Thuốc chống phì đại tuyến tiền liệt.
• Liệu pháp điều trị testosterone.

Bất thường chất lượng tinh trùng và tinh dịch có hại gì?

Ngoài vấn đề gây ra vô sinh thì bất thường tinh dịch còn có thể:

• Làm tăng nguy cơ ung thư tinh hoàn.
• Tăng khả năng bị ung thư tuyến tiền liệt.
• Tăng khả năng mắc các bệnh khác, giảm khả năng sống còn.

Kết luận

Tinh dịch là một hỗn hợp gồm có tinh trùng và dịch tiết từ các tuyến sinh dục phụ. Chất lượng tinh dịch rất quan trọng, đặc biệt ở các trường hợp vô sinh.

Có rất nhiều yếu tố được phân tích khi xét nghiệm tinh dịch. Nên nhớ không được lấy mẫu tinh dịch bằng bao cao su latex thông thường.

Nhiều bệnh lý, thói quen sống làm giảm chất lượng dịch, gây vô sinh. Ngược lại, giảm chất lượng tinh dịch làm tăng khả năng mắc ung thư ở nam giới.

Hi vọng bài viết trên của Bác sĩ Nguyễn Đoàn Trọng Nhân đã giúp bạn hiểu rõ hơn về tinh dịch. Từ đó, giúp bạn có những kiến thức cần thiết trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe sinh sản của mình.