Các xét nghiệm chức năng gan và cách đọc các chỉ số xét nghiệm

Gan có một vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa, tiêu hóa, giải độc và đào thải các chất ra khỏi cơ thể. Xét nghiệm chức năng gan (còn được gọi là LFTs) là xét nghiệm máu có thể cung cấp thông tin về cách hoạt động của gan. Xét nghiệm có thể cho biết nếu có tổn thương tế bào gan hoặc tắc nghẽn dòng máu qua gan. Bài viết sau đây của Bác sĩ Phan Văn Giáo sẽ giúp bạn tìm hiểu cụ thể hơn về xét nghiệm chức năng gan. Mời bạn cùng tìm hiểu nhé!

Xét nghiệm đánh giá chức năng gan là gì?

Xét nghiệm chức năng gan là một trong những xét nghiệm kiểm tra mức độ của một số enzym và các protein khác có trong máu. Ngoài ra, các xét nghiệm này còn giúp đánh giá hoạt động của gan liệu có bình thường hay không.¹

Gan là một cơ quan lớn của cơ thể. Nhiệm vụ chính của gan là lọc máu từ đường tiêu hóa. Sau đó sẽ chuyển máu đã lọc đến phần còn lại của cơ thể. Ngoài ra gan còn có chức năng giải độc, chuyển hóa các chất. Gan cũng tạo ra các protein quan trọng cho quá trình đông máu và các chức năng khác.²

Ý nghĩa của xét nghiệm chức năng gan

Tùy thuộc vào xét nghiệm, mức độ cao hơn hoặc thấp hơn bình thường của các enzym hoặc protein này có thể cho thấy gan có vấn đề.³

Xét nghiệm chức năng gan còn được thực hiện trong các trường hợp tầm soát các bệnh như viêm gan, theo dõi tác dụng phụ của thuốc và kiểm tra mức độ nghiêm trọng của bệnh gan.³

Các xét nghiệm đánh giá chức năng gan và ý nghĩa của chúng

Nhóm xét nghiệm đánh giá tình trạng hoại tử của gan

1. Xét nghiệm Aspartate aminotransferase (AST)⁴

Xét nghiệm AST là một xét nghiệm đánh giá chức năng gan. AST được tìm thấy ở nồng độ cao nhất ở tim so với các mô khác của cơ thể như gan, cơ xương và thận. AST huyết thanh bình thường là 0-35U/L. AST trong ty thể tăng cao gặp trong hoại tử mô lan rộng trong nhồi máu cơ tim và cả trong các bệnh gan mãn tính như thoái hóa và hoại tử mô gan.

2. Xét nghiệm alanine transaminase (ALT)⁴

ALT được tìm thấy trong thận, tim, cơ và tập trung nhiều hơn ở gan so với các mô khác của cơ thể. ALT hoàn toàn là tế bào chất xúc tác phản ứng chuyển nạp. ALT huyết thanh bình thường là 7–56 U/L. Bất kỳ loại tổn thương tế bào gan nào cũng có thể làm tăng mức ALT một cách hợp lý. ALT cũng là một xét nghiệm phản ánh tình trạng chức năng gan.

Nhóm xét nghiệm khảo sát chức năng bài tiết và khử độc

1. Kiểm tra phosphatase kiềm (ALP)⁴

ALP có trong biểu mô niêm mạc của ruột non, ống lượn gần của thận, xương, gan và nhau thai. Nó thực hiện quá trình vận chuyển lipid trong ruột và canxi hóa ở xương. Hoạt tính ALP trong huyết thanh chủ yếu từ gan với 50% do xương đóng góp.

ALP huyết thanh bình thường là 41-133U/L. Trong viêm gan siêu vi cấp tính, ALP thường duy trì ở mức bình thường hoặc tăng vừa phải. Tăng ALP kèm theo ngứa kéo dài có liên quan đến viêm gan A có biểu hiện ứ mật. Các khối u tiết ALP thành huyết tương và có các isoenzyme đặc hiệu cho khối u như Regan, Nagao và Kasahara. Di căn gan và xương cũng có thể làm tăng nồng độ ALP.

Các bệnh khác như bệnh gan thâm nhiễm, áp xe, bệnh gan u hạt và bệnh amyloidosis có thể gây ra sự gia tăng ALP. Nồng độ ALP tăng nhẹ có thể gặp ở bệnh xơ gan, viêm gan và suy tim sung huyết. Mức độ ALP thấp xảy ra trong suy giáp, thiếu máu ác tính, thiếu kẽm và giảm photphat bẩm sinh. Hoạt động ALP cao hơn đáng kể trong ba tháng cuối của thai kỳ bình thường không có triệu chứng cho thấy sản xuất thêm từ mô nhau thai.

2. 5 ′ Nucleotidase (NTP)⁴

NTP là một glycoprotein thường phổ biến khắp các mô của cơ thể, khu trú trong màng tế bào chất, xúc tác giải phóng photphat vô cơ từ nucleoside-5-phosphate. Phạm vi bình thường là 0 đến 15U/L.

Mức độ hoạt động NTP tăng lên được tìm thấy ở những bệnh nhân bị vàng da tắc nghẽn, bệnh nhu mô gan, di căn gan và bệnh xương. NTP là dấu hiệu chính xác của các khối u nguyên phát hoặc thứ phát ở gan sớm.

Nồng độ ALP cũng tăng khi kết hợp với NTP cho thấy tắc nghẽn trong hoặc ngoài gan do bệnh lý ác tính. Sự gia tăng NTP được tìm thấy trong bệnh viêm gan nhiễm trùng cấp tính và cả trong bệnh viêm gan mãn tính.

Trong viêm gan cấp tính, hoạt tính NTP tăng cao hơn khi so sánh với viêm gan mãn tính và nó được cho là do sự bong tróc của màng sinh chất với hoạt tính của NTP do tổn thương tế bào, hoặc rò rỉ mật có hoạt tính NTP cao. Hoạt tính NTP huyết thanh cao hơn một chút nhưng cao hơn đáng kể trong quý thứ hai và quý thứ ba của thai kỳ.

3. Gamma Glutamyl Transferase (GGT)⁴

GGT là một loại enzym ở microsom có trong tế bào gan và tế bào biểu mô đường mật, ống thận, tuyến tụy và ruột.

Mức bình thường của GGT là 9-85 U/L. Trong bệnh viêm gan vi rút cấp tính, mức GGT sẽ đạt đến đỉnh điểm vào tuần thứ hai hoặc thứ ba của bệnh và ở một số bệnh nhân vẫn tăng trong 6 tuần. Mức độ gia tăng được thấy ở khoảng 30% bệnh nhân nhiễm viêm gan C mãn tính. Các tình trạng khác như đái tháo đường không biến chứng, viêm tụy cấp, nhồi máu cơ tim, chán ăn tâm thần, hội chứng Guillain barre, cường giáp, béo phì và loạn dưỡng cơ gây tăng GGT.

Nồng độ GGT huyết thanh tăng hơn 10 lần được quan sát thấy ở những người nghiện rượu. Nó một phần liên quan đến tổn thương cấu trúc gan, cảm ứng enzym ở microsom thể gan hoặc tổn thương tuyến tụy do rượu,…

Hoạt động GGT huyết thanh thấp hơn đáng kể trong 3 tháng giữa và 3 tháng cuối của thai kỳ bình thường không có triệu chứng. Nồng độ GGT trong chứng đái dầm là 45U/L, trong tiền sản giật là 17U/L, và 35U/L trong chứng tán huyết với số lượng tiểu cầu thấp và tăng men gan được tìm thấy trong thời kỳ mang thai có triệu chứng. Tính hữu ích chính của GGT bị hạn chế trong việc loại trừ bệnh xương vì GGT không được tìm thấy trong xương.

4. Bilirubin huyết thanh³

Xét nghiệm bilirubin là đo lượng bilirubin trong máu của bạn. Phạm vi điển hình cho tổng lượng bilirubin thường là 0,1–1,2 miligam trên decilit (mg / dL). Kết quả xét nghiệm bilirubin cao có thể cho thấy gan không hoạt động bình thường. Nồng độ bilirubin tăng với ALT hoặc AST tăng cao có thể gợi ý xơ gan hoặc viêm gan.

5. Bilirubin niệu⁵

Bilirubin niệu kiểm tra bilirubin có trong nước tiểu hay không. Chỉ số này thường được phát hiện khi thực hiện xét nghiệm que thăm nước tiểu thông thường. Có bilirubin trong nước tiểu được xem là bất thường. Và đây có thể là dấu hiệu lâm sàng đầu tiên của rối loạn gan mật cơ bản nghiêm trọng ngay cả trước khi vàng da lâm sàng được đánh giá cao.

6. Urobilinogen^{6 7 8}

Xét nghiệm urobilinogen trong nước tiểu đo lượng urobilinogen trong nước tiểu của bạn (đi tiểu). Bình thường, nước tiểu sẽ chứa một số urobilinogen. Quá nhiều urobilinogen trong nước tiểu có thể là dấu hiệu của bệnh gan. Chẳng hạn như viêm gan hoặc xơ gan, hoặc một số loại thiếu máu. Ít hoặc không có urobilinogen có thể là dấu hiệu của các vấn đề khác với gan, túi mật hoặc ống dẫn mật của bạn.

Urobilinogen thường được tìm thấy với một nồng độ nhỏ trong nước tiểu (0,2 – 1,0 mg/dL).7 Mức urobilinogen < 0,2 mg/dL được coi là thấp. Mức urobilinogen > 1,0 mg/dL được coi là cao.

7. Amoniac máu (NH3)⁹

Amoniac là một chất thải. Gan biến đổi amoniac thành một chất được tìm thấy trong nước tiểu, gọi là urê. Nếu mắc một số bệnh lý, chẳng hạn như suy thận hoặc gan, cơ thể không thể tạo ra hoặc loại bỏ urê. Trong cả hai trường hợp, amoniac bị tích tụ. Điều này có thể gây ra một số vấn đề, như lú lẫn, cực kỳ mệt mỏi. Trong một số trường hợp có thể hôn mê hoặc thậm chí tử vong.

Nhóm xét nghiệm chức năng tổng hợp

1. Kiểm tra albumin^{1 3}

Gan tạo ra hai loại protein chính, đó là albumin và globulin. Mức độ albumin thấp có thể là báo hiệu của bệnh lý. Phạm vi bình thường của albumin là từ 35 đến 50 g/L.

2. Globulin huyết thanh¹⁰

Globulin là một nhóm protein có trong máu. Chúng được tạo ra trong gan bởi hệ thống miễn dịch. Globulin đóng một vai trò quan trọng trong chức năng gan, đông máu và chống nhiễm trùng. Globulin thấp có thể là dấu hiệu của bệnh gan hoặc thận, hoặc suy dinh dưỡng. Mức globulin cao có thể là dấu hiệu của: sự nhiễm trùng; viêm; rối loạn miễn dịch; một số bệnh ung thư, chẳng hạn như đa u tủy, u lympho Hodgkin (còn gọi là bệnh Hodgkin) hoặc u lympho ác tính.

3. Thời gian prothrombin (PT)¹

Xét nghiệm PT đo thời gian máu của bạn đông lại. Nếu diễn ra trong thời gian dài, đó có thể là dấu hiệu của tổn thương gan. Các loại thuốc làm loãng máu của bạn, chẳng hạn như warfarin (Coumadin), cũng có thể dẫn đến PT dài hơn.

Một số xét nghiệm khác có liên quan

1. Ceruloplasmin⁴

Ceruloplasmin được tổng hợp ở gan và là một protein trong giai đoạn cấp tính. Mức bình thường của ceruloplasmin trong huyết tương là 200 đến 600 mg/L. Mức độ tăng cao trong nhiễm trùng, viêm khớp dạng thấp, mang thai, bệnh gan không Wilson và vàng da tắc nghẽn. Mức độ thấp cũng có thể gặp ở trẻ sơ sinh, bệnh menke, bệnh kwashiorkor, marasmus,…

Trong bệnh Wilson, mức độ ceruloplasmin bị suy giảm. Giảm tốc độ tổng hợp ceruloplasmin là nguyên nhân dẫn đến tích tụ đồng trong gan do khiếm khuyết vận chuyển đồng trong bộ máy golgi, vì ATP7B bị ảnh hưởng. Nồng độ ceruloplasmin trong huyết thanh được tăng lên trong bệnh gan hoạt động mãn tính (CALD) nhưng lại giảm ở bệnh Wilson (WD). Do đó, đây là xét nghiệm sàng lọc hóa chất định kỳ đáng tin cậy nhất để phân biệt giữa CALD và WD.

2. α-fetoprotein (AFP)⁴

AFP là protein huyết thanh chính trong bào thai động vật có vú đang phát triển. Protein này được sản xuất ở mức độ cao bởi gan của bào thai và nội tạng của túi noãn hoàng, ở mức độ thấp bởi ruột và thận của bào thai. AFP cần thiết cho khả năng sinh sản của phụ nữ trong quá trình phát triển phôi thai bằng cách bảo vệ não bộ đang phát triển của phụ nữ khỏi sự tiếp xúc với estrogen trước khi sinh. Để đối phó với tổn thương gan và trong giai đoạn đầu của quá trình hình thành ung thư gan do hóa chất đã dẫn đến kết luận rằng sự phát triển của các tế bào mô gốc do gan quyết định làm phát sinh ung thư tế bào gan.

Mức bình thường của AFP là 0 đến 15 μg/L. Giá trị AFP trên 400 – 500 μg/L được coi là chẩn đoán ung thư biểu mô tế bào gan (HCC) ở bệnh nhân xơ gan. Nồng độ AFP cao ≥ 400 μg/L ở bệnh nhân ung thư biểu mô tế bào gan có liên quan đến kích thước khối u lớn hơn, liên quan đến bilobar, xâm lấn tĩnh mạch cửa và tỷ lệ sống trung bình thấp hơn. Nồng độ AFP trong huyết thanh cao hơn dự đoán một cách độc lập tỷ lệ đáp ứng virus kéo dài (SVR) thấp hơn ở những bệnh nhân bị viêm gan C mãn tính.

3. Thử nghiệm L- lactate dehydrogenase (LD)¹

LD là một loại enzym sẽ tăng cao khi gan bị tổn thương. Tuy nhiên, một số tình trạng khác cũng có thể làm tăng enzym này.

Khi nào nên đi xét nghiệm chức năng gan?

Bạn có thể làm xét nghiệm chức năng gan để kiểm tra bệnh gan, chẳng hạn như viêm gan (gan sưng lên và có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng). Các triệu chứng chung của các vấn đề về gan bao gồm:¹

• Chán ăn.
• Buồn nôn hoặc nôn mửa.
• Suy nhược cơ thể, cảm giác rất mệt mỏi.
• Mắt và da có màu hơi vàng.
• Nước tiểu sẫm màu hoặc phân màu nhạt (ít phổ biến hơn).
• Sưng bụng (ít gặp hơn).

Tuy nhiên, thường thì bạn sẽ không nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào.

Bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm gan nếu bạn có nhiều khả năng bị tổn thương hoặc bệnh gan, chẳng hạn như:¹

• Uống nhiều rượu, rối loạn sử dụng rượu.
• Có người thân bị bệnh gan.
• Thừa cân, đặc biệt ở bệnh nhân bị tiểu đường hoặc huyết áp cao.
• Sử dụng loại thuốc có thể làm hại gan.
• Mắc bệnh thiếu máu, bệnh túi mật.

Xét nghiệm gan có thể giúp bác sĩ theo dõi tình trạng bệnh và đánh giá kết quả điều trị.

Xét nghiệm chức năng gan có cần nhịn ăn không?

Trước khi thực hiện xét nghiệm, hãy liệt kê với bác sĩ tất cả các thuốc bản thân đang dùng, bao gồm cả thuốc không kê đơn và chất bổ sung thảo dược. Bác sĩ cũng có thể yêu cầu bạn nhịn ăn vào đêm trước khi thực hiện xét nghiệm.¹

Lưu ý khi xét nghiệm chức năng gan

Khi có nhu cầu xét nghiệm chức năng gan, bạn đọc nên tìm hiểu và lựa chọn cơ sở xét nghiệm uy tín. Tốt nhất nên đến gặp bác sĩ khám tổng quát. Từ đó bác sĩ sẽ tư vấn các xét nghiệm cụ thể.

Khi làm xét nghiệm, có thể mặc áo phông hoặc áo ngắn tay để kỹ thuật viên dễ dàng hơn trong việc lấy máu.

Xét nghiệm kiểm tra chức năng gan được thực hiện như thế nào?

Bác sĩ sử dụng một cây kim mỏng để lấy một lượng máu nhỏ, thường từ cánh tay gần khuỷu tay. Bạn sẽ cảm thấy kim châm hoặc châm chích khi kim đâm vào. Có thể bạn sẽ có những bài kiểm tra này nhiều hơn một lần trong vài ngày hoặc vài tuần. Bác sĩ có thể xem xét mức độ thay đổi như thế nào để chắc chắn về tình trạng của bạn. Nếu cơ sở xét nghiệm có sẵn phòng thí nghiệm, kết quả có thể được trả sau vài giờ. Trường hợp còn lại có thể mất vài ngày.¹

Cách đọc kết quả các chỉ số xét nghiệm chức năng gan

Chỉ số xét nghiệm chức năng gan thường được đọc như sau:^{3 11 12}

Tên xét nghiệm	Giới hạn bình thường	Ý nghĩa giá trị tăng cao bất thường
Alanine transaminase	ALT trên 25 đơn vị quốc tế mỗi lít (IU/L) ở nữ và 33 IU/L ở nam thường yêu cầu kiểm tra và đánh giá thêm.	Kết quả cao hơn mức bình thường trong xét nghiệm này có thể là dấu hiệu của tổn thương gan. Mức rất cao trên 1.000 đơn vị mỗi lít (U/L) có thể do viêm gan.
Aspartate transaminase	Giới hạn bình thường của AST ở người lớn là 36U/L. Giới hạn này có thể cao hơn ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.	Kết quả xét nghiệm AST cao có thể cho thấy gan hoặc cơ của bạn có vấn đề. AST tăng và ALT không tăng có thể là chỉ dấu của bệnh tim hay cơ. Nếu cả 3 chỉ số ALT, bilirubin, ALP đều tăng cao, có thể gan đã bị tổn thương.
Phosphatase kiềm ALP	Trẻ em và thanh thiếu niên có thể có mức ALP tăng cao vì xương của chúng đang phát triển. Mang thai cũng có thể làm tăng mức ALP. Bình thường ALP ở người lớn thường là 20–140 IU	Mức ALP cao có thể cho thấy tình trạng viêm gan, tắc nghẽn đường mật hoặc bệnh xương.
Bilirubin	Phạm vi điển hình cho tổng số bilirubin thường là 0,1–1,2 miligam trên decilit (mg/dL).	Kết quả xét nghiệm bilirubin cao có thể cho thấy gan không hoạt động bình thường. Nồng độ bilirubin tăng với ALT hoặc AST tăng cao có thể gợi ý xơ gan hoặc viêm gan.
Albumin	Phạm vi điển hình cho albumin là 35–50 gam mỗi lít (g/L).	Kết quả thấp có thể cho thấy gan của bạn không hoạt động bình thường. Điều này xảy ra trong các bệnh như xơ gan, suy dinh dưỡng và ung thư.
Lactate dehydrogenase	50-150 IU/L.	Lactate tăng cao khi bạn bị tổn thương gan. Một số tình trạng khác cũng có thể làm tăng mức độ của nó.
Thời gian prothrombin	10 đến 13 giây.	Bệnh gan hoặc rối loạn chức năng gan dẫn đến giảm sản xuất hầu hết các yếu tố đông máu. Giảm sản xuất các yếu tố đông máu dẫn đến PT kéo dài và các biểu hiện thể chất có thể bao gồm đốm xuất huyết và dễ bầm tím.
Gamma-glutamyl transferase	9-85 U/L.	Trong bệnh viêm gan vi rút cấp tính, mức GGT sẽ đạt đến đỉnh điểm vào tuần thứ hai hoặc thứ ba của bệnh và ở một số bệnh nhân vẫn tăng trong 6 tuần. Mức độ gia tăng được thấy ở khoảng 30% bệnh nhân nhiễm viêm gan C mãn tính.

Kết quả xét nghiệm chức năng gan có ý nghĩa như thế nào?

Kết quả của các xét nghiệm này có thể không cho bác sĩ biết chính xác tình trạng của bạn hoặc mức độ tổn thương gan, nhưng chúng có thể giúp bác sĩ xác định các bước tiếp theo.³

Ngoài ra, bác sĩ có thể đề nghị sinh thiết gan để đánh giá gan bị xơ hóa, bệnh gan nhiễm mỡ hoặc các tình trạng gan khác.³

Xét nghiệm chức năng gan ở đâu? Xét nghiệm chức năng gan bao nhiêu tiền?

Khi nhắc đến xét nghiệm chức năng gan, những thắc mắc thường được đặt ra là nên thực hiện xét nghiệm này ở đâu? Cơ sở xét nghiệm nào là uy tín? Giá xét nghiệm chức năng gan là bao nhiêu?

Dù thực hiện xét nghiệm chức năng gan hay bất kỳ loại kiểm tra nào khác, bạn đọc và gia đình nên lựa chọn những đơn vị xét nghiệm uy tín. Việc đánh giá cơ sở xét nghiệm sẽ giúp cho quá trình chọn lựa trở nên dễ dàng hơn. Hiểu được điều đó, YouMed đã nêu những tiêu chí đánh giá sự uy tín của một cơ sở xét nghiệm, cũng như thống kê một số đơn vị thực hiện xét nghiệm chức năng gan kèm theo bảng giá trong bài viết Xét nghiệm chức năng gan bao nhiêu tiền? Địa chỉ xét nghiệm chức năng gan. Bạn đọc có thể tham khảo thêm nhé!

Qua bài viết trên, Bác sĩ Phan Văn Giáo hy vọng đã cung cấp thêm nhiều thông tin về xét nghiệm chức năng gan cho bạn đọc. Gan là một cơ quan quan trọng trong cơ thể. Để đảm bảo sức khỏe của gan, bạn nên thực hiện xét nghiệm chức năng gan khi có các triệu chứng của vấn đề về gan hoặc theo chỉ định của bác sĩ nhé!