Gen BRCA và nguy cơ ung thư vú cũng như các cơ quan khác

Khi nói về ung thư vú, gen BRCA là một trong những từ khóa xuất hiện rất nhiều. Hầu hết phụ nữ đều có 12% nguy cơ phát triển ung thư vú trong cuộc đời. Tuy nhiên, với đột biến BRCA, nguy cơ này tăng lên 70% ở tuổi 80. Mọi người có thể thấy những con số này đáng báo động. Do đó nếu phát hiện bất kỳ đột biến gen BRCA nào, bạn cần bình tĩnh và tìm hiểu những thông tin cần thiết sau đây của Bác sĩ Phan Văn Giáo.

Gen BRCA là gì?

Gen là gì?¹

Gen là những cấu trúc phân tử tạo nên DNA của chúng ta. Chúng là những phần nhỏ mã hóa các đặc điểm riêng lẻ. Ví dụ: tại sao bạn lại có mắt màu đen hay nâu, xanh. Tất cả đều được mã hóa trong DNA. Điều tương tự cũng xảy ra trong trường hợp ung thư vú.

Tất cả các đặc điểm di truyền đều được di truyền qua gen. Mỗi người có hai bản sao của mỗi gen. Một bản sao của mỗi gen từ bố và mẹ. Do đó, bất kỳ đặc điểm di truyền nào của cha mẹ đều có 50% cơ hội được truyền lại.

Gen BRCA¹

BRCA là tên viết tắt của gen Breast Cancer. Mặc dù chúng nghe có vẻ giống nhau, nhưng BRCA 1 và BRCA 2 là hai gen khác nhau. Chúng ảnh hưởng sâu sắc đến nguy cơ phát triển ung thư vú của một người. Tất cả chúng ta đều có gen BRCA. Gen BRCA thực sự là gen ức chế khối u quan trọng. Chúng bảo vệ chúng ta khỏi ung thư bằng cách sửa chữa DNA và ngăn chặn sự phát triển không kiểm soát của các khối u.

Tuy nhiên, chúng sẽ trở thành vấn đề nan giải khi gen BRCA bị hỏng và xảy ra đột biến. May mắn thay, chỉ có một tỷ lệ nhỏ 0,25% người mang đột biến. Tức là khoảng 1 trong 400 người. Đột biến BRCA sẽ làm tăng trực tiếp theo cấp số nhân nguy cơ ung thư vú và ung thư buồng trứng, cùng với các bệnh ung thư khác.

Gen BRCA 1 và BRCA 2

Mặc dù cả hai gen đều thực hiện các chức năng giống nhau, nhưng chúng có thể được phân biệt theo một trong hai cách sau:¹

Vị trí

Hai gen được tìm thấy trên các nhiễm sắc thể khác nhau. Gen BRCA1 nằm trên nhiễm sắc thể thứ 17. BRCA2 trên nhiễm sắc thể thứ 13.

Đột biến ở 2 gen này đều tác động đến nguy cơ mắc các bệnh ung thư khác

Đột biến BRCA1 làm tăng nguy cơ ung thư vú, ung thư buồng trứng, ung thư tuyến tụy, ung thư cổ tử cung, ung thư tử cung và ung thư ruột kết. Ngoài ra, gen này cũng có liên quan đến ung thư vú thể ba âm tính. Đây là một dạng ung thư vú nguy hiểm và thường khó điều trị.

Đột biến BRCA2 làm tăng nguy cơ ung thư: vú, buồng trứng, tuyến tụy, ung thư túi mật, ung thư ống mật và ung thư hắc tố.

Vì đột biến BRCA là một yếu tố nguy cơ đáng kể, nhiều phụ nữ có tiền sử gia đình mắc bệnh được khuyến khích làm xét nghiệm di truyền để xem họ có mắc bệnh hay không. Việc kiểm tra như vậy không phải là thông lệ và cần phải cân nhắc chu đáo về các bước tiếp theo có thể xảy ra nếu kết quả là dương tính.

Đột biến gen BRCA

Đột biến gen BRCA là gen lặn trên NST thường. Điều đó có nghĩa là cả hai bản sao của gen phải bất thường để một người bị mất tác dụng chống ung thư.²

Việc chỉ thừa hưởng một gen đột biến (viết tắt là BRCA1/2) phổ biến hơn nhiều so với hai gen. Có một đột biến BRCA khiến bạn có khuynh hướng di truyền đối với ung thư. Nhưng điều đó không có nghĩa là bạn chắc chắn sẽ phát triển ung thư.²

Để ung thư xảy ra, bản sao khác của gen cần phải trải qua một đột biến. Điều này làm cho hệ thống sửa chữa DNA của bạn không đủ khả năng ngăn ngừa ung thư. Bạn có thể có hai bản sao bất thường của gen BRCA nếu bạn có đột biến di truyền và kết hợp với đột biến mắc phải.²

Đột biến BRCA di truyền được truyền từ mẹ hoặc cha sang con khi thụ thai.²

Đột biến BRCA mắc phải: Các đột biến mắc phải xảy ra do tổn thương DNA liên quan đến môi trường: các yếu tố lối sống (như hút thuốc), hoặc thậm chí các quá trình trao đổi chất bình thường trong tế bào. Những điều này có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong cuộc đời của mỗi người.²

Nguy cơ ung thư vú

Đột biến BRCA có liên quan đến di truyền ung thư vú. Nhưng không phải tất cả các bệnh ung thư vú di truyền đều do đột biến BRCA.²

Nhìn chung, đột biến BRCA chiếm 20% đến 25% các trường hợp ung thư vú di truyền; và 5% đến 10% các trường hợp ung thư vú. Nguy cơ phát triển ung thư vú trung bình suốt đời nếu bạn có đột biến BRCA là khoảng 70%.²

Ung thư vú di truyền không liên quan đến đột biến BRCA được gọi là ung thư vú gia đình không BRCA hoặc BRCAX. Các đột biến gen có liên quan đến ung thư vú bao gồm các đột biến gen trong: ATM CDH1, CHEK2, PALB2, PTKN, STK11 và TP53. Có thể còn nhiều khám phá đang chờ đợi, nhưng nghiên cứu vẫn đang ở giai đoạn đầu.²

Ở những người dưới 40 tuổi, khoảng 10% trường hợp ung thư vú có liên quan đến BRCA dương tính. Ngược lại, con số gần 5% ở phụ nữ lớn tuổi mắc bệnh.²

Ung thư vú di truyền trong gia đình

Nếu bất kỳ bệnh ung thư nào trong số này xảy ra trong một thành viên trong gia đình, nó báo hiệu khả năng đột biến BRCA. Thành viên gia đình có quan hệ họ hàng với bạn càng gần thì khả năng càng cao. Ung thư vú di truyền bao gồm:¹

• Ung thư buồng trứng hoặc ống dẫn trứng.
• Ung thư vú ở tuổi 50 trở xuống.
• Cả ung thư vú và ung thư buồng trứng.
• Ung thư vú ở hai vú ở cùng một người.
• Ung thư vú ba âm tính.
• Tổ tiên Do Thái và tiền sử ung thư vú hoặc buồng trứng.
• Ung thư vú nam.

Có không ít chị em phụ nữ trong quá trình tự khám vú nhận ra mình có một khốI u. Tìm hiểu ngay 7 nguyên nhân thường gặp gây ra khối u này!

Các đột biến BRCA ảnh hưởng như thế nào đến điều trị ung thư vú?

Đột biến BRCA có xu hướng liên quan đến các bệnh ung thư có cấp độ khối u cao hơn. Các đặc điểm của khối u gây khó khăn cho việc điều trị.²

Ngoài ra, ung thư vú ở những phụ nữ có đột biến BRCA (đặc biệt là BRCA1) ít có khả năng có các thụ thể estrogen hoặc progesterone. Các protein trên bề mặt của tế bào ung thư vú khiến khối u phát triển; khi chúng liên kết với các hormone này. Những trường hợp ung thư vú này cũng ít có khả năng dương tính với HER2.²

Mặc dù điều này nghe có vẻ tích cực, nhưng nó có nghĩa là: các loại thuốc có hiệu quả đối với ung thư vú dương tính với thụ thể hormone và HER2 có thể không phải là lựa chọn cho những phụ nữ có đột biến BRCA.²

Ung thư vú âm tính ba – không có thụ thể HER2, thụ thể estrogen hoặc thụ thể progesterone ; phổ biến hơn ở phụ nữ có đột biến BRCA hơn ở phụ nữ không có đột biến. Nói chung, ung thư vú ba âm tính khó điều trị hơn. Vì cả liệu pháp nội tiết tố cũng như tác nhân nhắm vào HER đều không hiệu quả.²

Một lưu ý là ung thư vú ở phụ nữ có đột biến BRCA có xu hướng đáp ứng tốt hơn với hóa trị liệu bổ trợ (hóa trị trước phẫu thuật) so với những phụ nữ không có đột biến này.

Kiểm tra di truyền cho đột biến BRCA

Nhìn chung, xét nghiệm di truyền cho các gen ung thư vú không phải là tiêu chuẩn. Tuy nhiên, nó thường được khuyến khích cho những phụ nữ có tiền sử gia đình bị ung thư vú hoặc bản thân đã từng bị ung thư vú khi còn trẻ.²

Nếu đang nghĩ đến việc xét nghiệm gen ung thư vú, bạn nên nói chuyện với bác sĩ hoặc chuyên gia tư vấn di truyền trước khi xét nghiệm. Bạn có thể phải đối mặt với một số quyết định quan trọng nếu xét nghiệm dương tính với gen BRCA hoặc các gen ung thư vú khác (thường được gọi là đột biến gen không BRCA).²

Hãy nhớ rằng kết quả xét nghiệm âm tính (không xác định được gen ung thư vú), không có nghĩa là bạn sẽ không bị ung thư vú. Tương tự như vậy, xét nghiệm dương tính, không có nghĩa là bạn sẽ hoàn toàn bị ung thư vú.²

Phải làm gì nếu kết quả xét nghiệm là dương tính?

Nếu kết quả dương tính (một gen ung thư vú đã được xác định) có thể có nghĩa là bạn cần phải chụp X-quang tuyến vú ở độ tuổi trẻ hơn (trước 40 tuổi).²

Không có khuyến nghị rõ ràng nào về việc điều trị khi các xét nghiệm di truyền dương tính. Vì nhiều phụ nữ có kết quả này có thể không bị ung thư vú. Không có quyết định đúng hay sai. Tuy nhiên, việc có theo đuổi điều trị ở giai đoạn này hay không là một quyết định rất cá nhân mà bạn phải thực hiện cẩn thận sau khi tìm hiểu về trường hợp của mình và tất cả các lựa chọn của bạn.²

Phòng chống ung thư vú

Điều quan trọng là bạn phải nghĩ đến việc phòng ngừa ung thư vú. Mặc dù ăn uống lành mạnh và tập thể dục không đảm bảo ngăn ngừa ung thư vú. Nhưng các chuyên gia cho rằng : tránh chất bảo quản, tiêu thụ chất chống oxy hóa và không hút thuốc có thể làm giảm nguy cơ mắc tất cả các bệnh ung thư. Thảo luận về việc sử dụng các liệu pháp hormone (chẳng hạn như trong thuốc tránh thai) với bác sĩ cũng rất quan trọng.²

Một số phụ nữ có đột biến BRCA chọn sử dụng liệu pháp hormone thường được sử dụng để điều trị ung thư vú. Tuy nhiên, điều trị bằng hormone không phải là không có rủi ro và không thể ngăn ngừa ung thư.²

Một lựa chọn khác là cắt bỏ vú dự phòng. Đây là phẫu thuật cắt bỏ vú (thường sau đó là tái tạo) khi có nguy cơ cao bị ung thư vú. Cắt bỏ vú dự phòng là một lựa chọn rất cá nhân mà bạn phải cân nhắc với bác sĩ của mình.²

Nam giới có mắc ung thư vú không?

Mặc dù hầu hết các đột biến BRCA liên quan nhiều đến phụ nữ nhưng nam giới cũng thừa hưởng các gen. Do đó các đột biến gen BRCA giống nhau cũng ảnh hưởng đến nam giới.¹

Hơn nữa, sự hiện diện của những đột biến gen này ở nam giới làm tăng cao khả năng mắc bệnh ung thư: vú, tinh hoàn, tuyến tụy, khối u ác tính và tuyến tiền liệt. Nam giới có đột biến BRCA2 đối mặt với nguy cơ mắc các bệnh ung thư này cao hơn so với đột biến BRCA1. Trong khi ngược lại, đột biến BRCA1 gây tử vong nhiều hơn ở phụ nữ.¹

Đột biến BRCA và các ung thư khác

Ung thư buồng trứng xảy ra ở khoảng 1,3% phụ nữ trong dân số nói chung. Đối với những người có đột biến BRCA1, 39% dự kiến ​​sẽ phát triển ung thư buồng trứng. Trong khi 11% đến 17% những người có đột biến BRCA2 sẽ phát triển bệnh.²

Có những bệnh ung thư khác cũng có thể liên quan đến đột biến BRCA. Chẳng hạn như: ung thư tuyến tiền liệt, ung thư tuyến tụy và thậm chí là ung thư phổi.²

Mặc dù đột biến gen BRCA là một trong những dấu hiệu cho thấy nguy cơ ung thư vú. Tuy nhiên bạn cần nhớ rằng: Đột biến gen chưa hẳn đã có ung thư. Sau khi có kết quả BRCA, bạn có thể làm việc với bác sĩ và chuyên gia tư vấn di truyền để quyết định các bước tiếp theo. Bao gồm : tầm soát ung thư vú và các liệu pháp tiềm năng khác. Chẳng hạn như liệu pháp hormone hoặc phẫu thuật. Bạn nên trao đổi kỹ với bác sĩ. Điều quan trọng là bạn cảm thấy tự tin và hiểu biết về những gì bạn cần làm sau khi kiểm tra BRCA.