Nguyên nhân ung thư vòm họng là gì?

Ung thư vòm họng là một trong những loại ung thư thường gặp của vùng đầu mặt cổ, đặc biệt phổ biến ở châu Á, nhất là Việt Nam, Trung Quốc,… Với hơn 100 000 người mắc bệnh mỗi năm, ung thư vòm họng đang ảnh hưởng đến cuộc sống của nhiều người bệnh. Vậy nguyên nhân ung thư vòm họng là gì? Làm sao nhận biết sớm mình mắc ung thư? Chúng ta hãy cùng Bác sĩ Nguyễn Thị Thủy tìm hiểu qua bài biết dưới đây. 

Nguyên nhân ung thư vòm họng

1. Ung thư vòm họng là bệnh gì?

Để biết ung thư vòm họng là gì, cần hiểu sơ lược về cấu trúc của vòm họng.

Vòm họng là một cấu trúc cấu tạo nên họng, vị trí giao thoa giúp kết nối miệng, khoang miệng, thanh quản và thực quản; gồm 3 phần từ trên xuống dưới bao gồm:¹

• Vòm họng (hay còn gọi vòm hầu hay hầu miệng).
• Họng miệng.
• Hạ họng.

Ung thư vòm họng (Nasopharyngeal cancer) là loại ung thư xuất phát từ niêm mạc của vùng vòm họng. Ung thư vòm họng còn được gọi là ung thư vòm hầu hay ung thư mũi họng.²

2. Nguyên nhân gây ung thư vòm họng?

Nguyên nhân chính xác của ung thư vòm họng chưa được chứng minh rõ ràng. Tuy nhiên theo các nhà khoa học, ung thư vòm họng dường như có mối liên quan mật thiết đến tình trạng nhiễm 1 loại virus là EBV (Epstein – Barr virus).³

Mặc dù tình trạng nhiễm EBV thường gặp nhưng không phải ai nhiễm virus này cũng bị ung thư vòm họng. Nguyên nhân tại sao EBV có thể gây ung thư vòm họng còn đang được nghiên cứu nhưng có thể nó liên quan đến một số yếu tố về gen ở các tế bào biểu mô vòm họng, EBV gây tăng sinh và phân chia bất thường tế bào biểu mô vòm họng, từ đó dẫn tới ung thư.

Các yếu tố nguy cơ của ung thư vòm họng?

Nguyên nhân của ung thư vòm họng chưa rõ ràng. Nhưng một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý ung thư này. Khi người bệnh mang càng nhiều yếu tố thì nguy cơ mắc bệnh càng cao. Tuy nhiên, không phải ai có những yếu tố nguy cơ này đều sẽ 100% mắc ung thư vòm họng. Thậm chí có nhiều người bệnh ung thư vòm họng mà không hề có yếu tố nguy cơ nào.⁴

Các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng ung thư vòm họng đã được nghiên cứu bao gồm:

1. Giới tính

Nam giới có tỉ lệ mắc ung thư vòm họng cao gấp 2 lần nữ giới.

2. Uống rượu, hút thuốc lá

Người hút thuốc lá hay ngửi khói thuốc lá đều có nguy cơ ung thư vòm họng, nguy cơ tăng cao ở một số dân tộc có thói quen nhai thuốc lá.

(Nếu một người vừa uống rượu và vừa hút thuốc lá thì nguy cơ ung thư vòm họng sẽ tăng cao gấp nhiều lần).

3. Chủng tộc

Các dân tộc ở châu Á có tỉ lệ mắc cao hơn khu vực châu Mỹ, đặc biệt ở phía Nam Trung Quốc, Việt Nam, Singapore, Philippines.

4. Chế độ ăn uống

Ăn nhiều các thực phẩm ướp muối như cá khô hay thịt xông khói (hợp chất nitrite trong những thực phẩm này có nguy cơ gây ung thư). Ngược lại, ăn nhiều các loại hạt, đậu, trái cây, rau xanh có thể giúp giảm nguy cơ ung thư.

5. Nhiễm virus Epstein-Barr (EBV)

Xét nghiệm máu những bệnh nhân ung thư vòm họng đều ghi nhận nhiễm EBV và đa phần các tế bào ung thư đều chứa gen của virus này. Mối liên hệ giữa EBV và ung thư vòm họng rất phức tạp và chưa được hiểu hoàn toàn. Nhiễm trùng EBV đơn độc thì không đủ để dẫn tới ung thư vòm họng. Vì tỉ lệ nhiễm EBV rất cao nhưng không phải ai trong số họ cũng mắc ung thư. Tuy nhiên khi tình trạng nhiễm EBV kết hợp với các yếu tố khác như chủng tộc, giới tính, hút thuốc lá, uống rượu,.. thì nguy cơ mắc ung thư vòm họng sẽ tăng lên nhiều.

6. Tiền sử gia đình

Ung thư vòm họng không có tính di truyền gia đình. Tuy nhiên, khi trong gia đình có người mắc ung thư vòm họng thì nguy cơ mắc bệnh cũng tăng lên vì họ có những yếu tố nguy cơ giống nhau như chế độ ăn giống nhau, cùng hút thuốc lá hay uống rượu,…

7. Yếu tố khác

Một số yếu tố khác chưa được xác định rõ ràng. Nhưng cũng có thể làm tăng nguy cơ ung thư vòm họng như: môi trường làm việc độc hại (Tiếp xúc nhiều với formaldehyde trong các ngành công nghiệp sản xuất keo gỗ, dệt, sản xuất nhựa, chất dẻo,…).

Dấu hiệu nhận biết sớm ung thư vòm họng?

Ung thư vòm họng thường diễn tiến âm thầm mà không có triệu chứng hoặc các triệu chứng không đặc hiệu, thậm chí khi bệnh nhân đến khám tại các cơ sở y tế cũng có thể bị nhầm lẫn và bỏ qua. Ung thư vòm họng có thể bị chẩn đoán nhầm với viêm mũi, viêm xoang, suy nhược thần kinh.^{5 6}

Các dấu hiệu ung thư vòm họng sớm để nhận biết thường là đau đầu thoáng qua, ngạt mũi thoáng qua, hiếm thấy chảy máu mũi, nếu có thường chảy ở một bên, có thể kèm ù tai. Bệnh nhân cũng có thể xuất hiện hạch cổ, hạch góc hàm. Những hạch này nhỏ và không đau nên không gây ảnh hưởng đến sinh hoạt và người bệnh thường không chú ý.^{5 6}

Ở giai đoạn trễ hơn, khi khối u phát triển và xâm lấn xung quanh. Bệnh nhân sẽ biểu hiện nhiều triệu chứng hơn. Các triệu chứng có thể gặp bao gồm:^{5 6}

• Hạch cổ: có thể một hay hai bên, thường ở các vị trí hạch cổ cao, hạch to nhưng không đau.
• Triệu chứng tai: mất khả năng nghe một bên, ù tai, nhiễm trùng tai, đau hay cảm giác nặng tai (đặc biệt chỉ ở một bên tai).
• Triệu chứng mũi: ngạt mũi, chảy máu mũi.
• Triệu chứng mắt: nhìn đôi, nhìn mờ, sụp mi, giảm hay mất thị lực.
• Gặp vấn đề về nói chuyện hay khó thở.

Rất nhiều dấu hiệu và triệu chứng của ung thư vòm họng có thể bị nhầm lẫn với các nguyên nhân khác. Và thường là các bệnh lý không quá nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào ở trên thì nên đi khám để tìm ra nguyên nhân và điều trị nếu cần thiết.

Ung thư vòm họng điều trị như thế nào?

Ung thư vòm họng là loại ung thư rất nhạy với xạ trị. Trong thời điểm y học phát triển hiện nay có rất nhiều phương thức điều trị bệnh lý ung thư. Nhưng phương pháp điều trị chủ yếu cho ung thư vòm họng vẫn là xạ trị hoặc xạ trị kết hợp với hóa trị. Phẫu thuật có vai trò hạn chế và chỉ được chỉ định trong một số ít trường hợp. Các dòng thuốc mới như liệu pháp miễn dịch ung thư cũng đang được nghiên cứu ứng dụng và đem lại hiệu quả cao.^{2 5 7}

1. Xạ trị²

Sử dụng các tia bức xạ ion hóa (tia X). Mục đích để tiêu diệt các tế bào ung thư trong khu vực trường chiếu xạ. Hiện nay có nhiều kĩ thuật xạ trị đang được áp dụng tùy vào chỉ định điều trị cụ thể trên từng bệnh nhân như:

• Kỹ thuật xạ trị điều biến cường độ (IMRT): giúp tiêu diệt tế bào ung thư và ít gây tổn thương mô lành xung quanh nhất.
• Kỹ thuật xạ trị phù hợp mô đích (3D-RT): Giúp tiêu diệt tế bào ung thư nhưng gây nhiều tổn thương cho vùng mô lành xung quanh hơn.
• Kỹ thuật xạ trị áp sát.
• Xạ phẫu.

Xạ trị được sử dụng đơn thuần cho ung thư vòm họng giai đoạn đầu hoặc kết hợp với hóa trị để điều trị bệnh giai đoạn 2 – 3.

2. Hóa trị^{2 5}

Các loại thuốc hóa trị khi đưa vào cơ thể sẽ tiêu diệt các tế bào ung thư. Tuy nhiên nó cũng tiêu diệt luôn một số loại tế bào lành tính của cơ thể. Do vậy có thể gây ra một số tác dụng phụ nhất định.

Có rất nhiều loại thuốc hóa trị khác nhau được sử dụng. Trong đó Cisplatin là điều trị hóa trị tiêu chuẩn cho ung thư vòm họng.

Hóa xạ trị đồng thời làm tăng nhạy cảm của tế bào ung thư đối với tia xạ, đồng thời hạn chế tái phát tại chỗ và di căn xa sau điều trị. Hóa xạ trị đồng thời là phương pháp điều trị cho ung thư vòm họng giai đoạn 2, ung thư vòm họng giai đoạn 3.

Đối với ung thư vòm họng giai đoạn cuối có thể phối hợp nhiều phương thức như hóa trị, xạ trị, chăm sóc giảm nhẹ, liệu pháp miễn dịch.

3. Phẫu thuật^{2 5}

Ít được sử dụng vì vùng vòm họng nằm ở sâu khiến phẫu thuật khó khăn, dễ xảy ra tai biến và khó kiểm soát triệt để bệnh.

Hiện nay, phẫu thuật được cân nhắc cho một số trường hợp như:

• Sinh thiết hạch cổ chẩn đoán hay nạo vét hạch cổ không đáp ứng sau xạ trị
• Phẫu thuật đáy sọ trong một số trường hợp u tái phát hay loại nguyên phát nhưng không đáp ứng với hóa xạ trị
• Thắt động mạch cảnh cầm máu khi ung thư chảy máu không cầm

4. Liệu pháp miễn dịch ung thư^{2 7}

Đây là phương thức điều trị mới. Nó được cân nhắc chỉ định trong ung thư giai đoạn cuối hoặc khi bệnh tái phát. Một số thuốc thường dùng như Pembrolizumab, Nivolumab với cơ chế tăng kích thích hệ miễn dịch tự nhiên của cơ thể tự tiêu diệt tế bào ung thư trong cơ thể

Điều trị ung thư vòm họng là điều trị cá thể hóa. Có nghĩa trước khi tiến hình chọn phương pháp điều trị cụ thể cho một người bệnh cần cân nhắc rất nhiều yếu tố khác nhau. Đôi khi cần phải có sự hội chẩn giữa các Bác sĩ ung thư thuộc các chuyên khoa khác nhau và thảo luận với bệnh nhân và người nhà trước khi đưa ra phác đồ điều trị cuối cùng. Trong đó các yếu tố cần phải cân nhắc bao gồm:

• Tình trạng bệnh lý ung thư: ung thư đang ở giai đoạn nào, bản chất mô học là gì, tiên lượng đáp ứng điều trị như thế nào.
• Các bệnh lý nền của người bệnh: Một số bệnh lý sẽ ảnh hưởng đến điều trị như tim mạch, bệnh lý thận, đái tháo đường, suy gan… Tác dụng phụ của các thuốc hóa trị hay liệu pháp miễn dịch kết hợp với bệnh nền nặng có thể làm trì hoãn điều trị, là yếu tố để bác sĩ cân nhắc đổi phác đồ điều trị.
• Mong muốn người bệnh và người nhà.
• Điều kiện kinh tế gia đình: một số loại thuốc mới hay phương pháp điều trị mới có giá thành khá cao.
• Điều kiện vật chất tại cơ sở khám chữa bệnh: Không phải tất cả các cơ sở khám chữa bệnh đều có đầy đủ trang thiết bị thuốc phục vụ cho điều trị. Ví dụ một số bệnh viện không có hệ thống máy xạ trị,…

Cách phòng ngừa ung thư vòm họng?

Không có phương pháp giúp phòng ngừa tuyệt đối khả năng mắc ung thư vòm họng. Nhưng phối hợp các biện pháp dưới đây có thể giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh lý nguy hiểm này một cách hiệu quả:⁸

• Giảm uống rượu và hút thuốc lá.
• Tránh ăn các loại thực phẩm muối. Chẳng hạn như cá muối (cá khô), thịt muối (thịt hun khói, xúc xích); thay vào đó ăn nhiều rau xanh, trái cây, các loại hạt (hạt óc chó, macca,…), các loại đậu (đậu nành, đậu xanh, đậu đỏ…).
• Tăng cường tập luyện thể dục thể thao, duy trì thói quen vận động mỗi ngày.
• Tránh làm việc trong các ngành công nghiệp độc hại. Nếu bắt buộc phải tự bảo vệ bản thân bằng các trang bị bảo hộ lao động phù hợp và phải tuân thủ các quy tắc an toàn khi lao động.
• Nếu có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nghi ngờ ung thư vòm họng cần đi khám ngay để được tầm soát ung thư vòm họng và phát hiện bệnh sớm.

Qua bài viết, chúng ta đã có cái nhìn tổng quan về bệnh lý ung thư vòm họng, hiểu nguyên nhân ung thư vòm họng, các triệu chứng nhận biết sớm bệnh, cách chẩn đoán và điều trị bệnh lý này. Ung thư vòm họng có tiên lượng khá tốt khi bệnh ở giai đoạn sớm. Chính vì vậy, nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ ung thư nào hãy đi khám ngay. Để được Bác sĩ chẩn đoán, tư vấn và điều trị kịp thời, hiệu quả.