Thuốc kháng histamin là gì? Công dụng và những lưu ý cần biết!

Khi cần dùng thuốc để giảm dị ứng, người ta thường nghĩ đến thuốc kháng histamin đầu tiên. Liệu các bạn có biết nhóm thuốc này còn được dùng trong điều trị loét dạ dày tá tràng. Vậy chúng có cơ chế ra sao, được dùng trong những trường hợp nào, hãy cùng Dược sĩ Phan Tiểu Long tìm hiểu nhé!

Thuốc kháng histamin là gì?

Thuốc kháng histamin là một nhóm thuốc hoạt động bằng cách ngăn chặn tác động của histamin. Có hai loại thụ thể histamin chính: thụ thể H1 và thụ thể H2, thuốc tác động lên thụ thể H1 thường được sử dụng để điều trị dị ứng và viêm mũi dị ứng. Thuốc tác động lên thụ thể H2 có thể điều trị các tình trạng do tiết axit dạ dày quá mức gây ra.¹

Phân loại

Tùy vào đích tác động mà thuốc kháng histamin được phân làm 2 loại chính với các chỉ định khác nhau.

Thuốc kháng histamin H1 có các chỉ định sau:

• Viêm mũi dị ứng.
• Viêm kết mạc dị ứng.
• Dị ứng trên da.
• Viêm xoang.
• Mày đay.
• Phù mạch.
• Viêm da dị ứng.
• Viêm phế quản.
• Say tàu xe.
• Buồn nôn.
• Nôn mửa.

Thuốc kháng histamin H2 dùng để điều trị:

• Loét dạ dày tá tràng;
• Trào ngược axit;
• Viêm dạ dày.

Các mục đích sử dụng không được FDA chấp thuận đối với thuốc kháng histamin H1 bao gồm chứng mất ngủ và đối với H2 bao gồm chứng khó tiêu.¹

Đối tượng không nên dùng thuốc kháng histamin

• Bệnh nhân có khoảng QT kéo dài.
• Phụ nữ có thai và cho con bú.
• Bệnh nhân bị suy giảm chức năng gan hoặc thận nên thận trọng khi sử dụng thuốc.
• Tăng huyết áp, bệnh tim mạch, bí tiểu, tăng nhãn áp là những chống chỉ định tương đối.
• Những bệnh nhân có thay đổi huyết động, tăng nhãn áp hoặc tăng bí tiểu nên sử dụng thuốc một cách thận trọng vì những tình trạng này có thể trở nên trầm trọng hơn.¹

Tác dụng phụ

Thuốc kháng histamin H1 có đặc tính ức chế phó giao cảm, gây ra tác dụng phụ như khô miệng; điều này chủ yếu chỉ xảy ra trong loại thuốc kháng histamin thế hệ đầu tiên. Nhìn chung, chúng có tác dụng an thần nhưng cũng có thể gây mất ngủ. Đôi khi tác dụng phụ chóng mặt và ù tai cũng được ghi nhận. Ở liều cao, hưng phấn và giảm khả năng phối hợp cũng có thể xảy ra, và mê sảng là một tác dụng phụ có thể xảy ra nếu dùng liều cao hơn nữa. Thuốc cũng có thể gây độc cho tim ở một số người dùng vì chúng có tác dụng kéo dài khoảng QT.

Thuốc kháng histamin H2 thường được người dùng dung nạp tốt nhưng có nguy cơ gây ra các tác dụng phụ không phổ biến như tiêu chảy, táo bón, mệt mỏi, chóng mặt và lú lẫn. Một loại thuốc cụ thể trong nhóm này có thể gây ra một loạt các tác dụng phụ là cimetidin. Tác dụng kháng nội tiết tố của cimetidin tương quan với khả năng xuất hiện của nữ hóa tuyến vú ở nam giới. Ở phụ nữ, cimetidin có thể gây xuất huyết. Các thuốc kháng histamin H2 khác không thể hiện các đặc tính giống như cimetidin.¹

Tương tác thuốc cần chú ý

Thuốc kháng histamin H1 có thể tương tác với các loại thuốc khác gây buồn ngủ như một tác dụng phụ, như thuốc giãn cơ, thuốc chống trầm cảm, thuốc giảm đau opioid, thuốc động kinh, thuốc chống buồn nôn và chống loạn thần.²

Thuốc kháng histamin H2 có thể gây ức chế hệ thống cytochrome của gan, đặc biệt là cimetidin, do đó dẫn đến độc tính của thuốc và tương tác với các thuốc khác.¹

Sử dụng thuốc an toàn

Dùng với liều lượng khuyến cáo, thuốc kháng histamin H1 có thể được dùng an toàn, nhưng cần đảm bảo rằng thuốc không tương tác với các loại thuốc khác mình đang sử dụng.

Với thuốc kháng histamin H1 thế hệ đầu tiên, có một số lưu ý rằng hiệu quả của thuốc sẽ giảm dần nếu sử dụng hàng ngày trong vài ngày. Do thuốc gây buồn ngủ, nên tuyệt đối không được uống thuốc chung với rượu.

Nguy cơ tương tác cũng tăng lên với các sản phẩm phối hợp. Một số loại thuốc chữa dị ứng có chứa chất kháng histamin H1 và thuốc làm thông mũi. Thành phần làm thông mũi có thể gây ra nhịp tim cao và huyết áp cao.

Những lưu ý khi dùng thuốc

1. Trẻ em

• Tham khảo ý kiến với bác sĩ nhi khoa về cách dùng thuốc, thời điểm và liều lượng phù hợp.
• Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng thuốc để biết các khuyến cáo về độ tuổi cụ thể, vì ngay cả thuốc dành cho trẻ em cũng có thể có các giới hạn về tuổi nhất định. Nếu trẻ đang dùng nhiều loại thuốc, hãy đảm bảo các thành phần có hoạt tính không giống nhau.
• Một số loại thuốc dạng chế phẩm dành cho trẻ em như siro.
• Do buồn ngủ có thể là một vấn đề, bác sĩ có thể khuyên nên dùng thuốc vào buổi tối.²

2. Người lớn

Thuốc kháng histamin H1 thế hệ 1 có tác dụng phụ trên hệ thần kinh trung ương như gây buồn ngủ, mất tập trung, chóng mặt, do vậy không nên sử dụng khi đang làm những công việc cần sự tỉnh táo như làm việc trên cao, lái tàu xe hoặc vận hành máy móc.¹

3. Phụ nữ có thai và cho con bú

Việc sử dụng thuốc kháng histamin ở phụ nữ có thai là một chống chỉ định tương đối. Ngoài ra, phụ nữ đang cho con bú cũng nên tránh dùng.¹

Sau cùng, luôn hỏi ý kiến dược sĩ hoặc bác sĩ trước khi bắt đầu sử dụng bất kỳ một loại thuốc mới nào. Đảm bảo việc đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng. Nếu các triệu chứng vẫn tồn tại hoặc trầm trọng hơn hoặc phát triển thêm các triệu chứng mới, cần thông báo ngay cho bác sĩ nhé!