Nguyên nhân ung thư tuyến giáp và những dấu hiệu nhận biết

Ung thư tuyến giáp không phải là căn bệnh ác tính hiếm gặp. Chính vì thế, nhiều bệnh nhân rất quan tâm các nguyên nhân hoặc các yếu tố nguy cơ dẫn tới ung thư tuyến giáp, và  cũng các triệu chứng có thể gặp. Hãy cùng Bác sĩ Võ Hoài Nam tìm hiểu về thông tin này qua bài viết sau đây.

Ung thư tuyến giáp là gì?

Cấu trúc của tuyến giáp

Tuyến giáp (cấu trúc hình khiên giáp) là 1 tuyến nội tiết lớn nhất cơ thể và đảm nhận nhiều chức năng quan trọng. Tuyến giáp là cấu trúc có 2 thùy (trái và phải) gắn kết nhau bởi eo giáp, đa phần kèm theo thùy tháp. Về vị trí, tuyến giáp nằm tại vùng cổ, bao quanh khí quản, bên dưới sụn nhẫn.¹

Chức năng của tuyến giáp

Tuyến giáp chuyên tiết ra các hormon tuyến giáp gồm Thyroxine (hay gọi là T4 vì có 4 phân tử I-ốt trong thành phần), hormon Tri-Iốt-thyronine (hay gọi là T3), từ các tế bào nang tuyến giáp. Ngoài ra, tuyến giáp còn tiết hormon Calcitonin từ tế bào C, giúp điều hòa lượng Canxi trong máu. Khi tuyến giáp bị tăng hoặc giảm hoạt động đều dẫn đến các hội chứng đặc trưng, là cường giáp hoặc suy giáp, ngược lại khi tuyến giáp hoạt động ở mức bình thường thì được gọi là bình giáp.¹

Tỷ lệ mắc ung thư tuyến giáp

Ung thư tuyến giáp chỉ chiếm khoảng 1% tổng số ca ung thư mới chẩn đoán hằng năm, nhưng chiếm đến 90% trường hợp ung thư hệ nội tiết (hệ cơ quan chuyên tiết các nội tiết tố trong cơ thể). Theo ACS (American Cancer Society) tại Hoa Kỳ năm 2022 có 43.800 trường hợp mới mắc (11.860 nam và 31940 nữ). Số ca tử vong do ung thư tuyến giáp khoảng 2.230 ca (1.160 nữ và 1.070 nam).¹

Ngược lại, Globocan Việt Nam ghi nhận năm 2020 có 5471 số ca ung thư tuyến giáp mới chẩn đoán (đứng hàng thứ 10) và có 642 số ca ung thư tuyến giáp tử vong (đứng hàng thứ 22).²

Ung thư tuyến giáp là loại bệnh hiếm ở trẻ em, tỷ số mới mắc hằng năm ở trẻ dưới 15 tuổi là 2/100000 ca so với 4-10/100000 ca ở mọi lứa tuổi trên thế giới. Tuy nhiên, tỷ lệ mới mắc ở trẻ có xu hướng tăng gấp đôi trong 2 thập kỷ vừa qua. Nếu xảy ra, ung thư tuyến giáp trẻ em tập trung tại lứa tuổi dậy thì, sau đó là tuổi vị thành niên.³

Thống kê: Xuất độ mới mắc ung thư tuyến giáp ở nam giới trên toàn cầu, đã chuẩn hóa tuổi (Theo: Globocan 2020).

Thống kê: Xuất độ mới mắc ung thư tuyến giáp ở nữ giới trên toàn cầu, đã chuẩn hóa tuổi (Theo: Globocan 2020).

Điểm đáng chú ý rằng trong 2 thập kỷ qua thì số ca chẩn đoán ung thư tuyến giáp đã tăng vọt so với giai đoạn trước đó. Hiện tượng này thường được giải thích do sự phát triển của phương tiện siêu âm ở vùng cổ nên tăng phát hiện, tăng chẩn đoán các tình huống ung thư tuyến giáp không triệu chứng.⁴

Tỉ lệ lưu hành của ung thư tuyến giáp ở cả 2 giới qua các thời kỳ trên 100.000 dân.⁴

Các dạng ung thư tuyến giáp

Ung thư tuyến giáp thể nhú (Papillary thyroid carcinoma – PTC) là dạng thường gặp nhất (80 – 85%) của ung thư tuyến giáp. Ngoài ra còn có ung thư biểu mô tuyến giáp thể nang (Follicular thyroid cancer – FTC) chiếm 10 – 20%, ung thư giáp dạng tủy (Medullary thyroid cancer – MTC) chỉ chiếm 1 – 2% và ung thư giáp dạng không biệt hóa (Anaplastic thyroid cancer – ATC) chỉ chiếm < 1%. Ngoài ra còn có ung thư giáp dạng kém biệt hóa (pDTC).^{5 6}

Các dạng mô học ác tính khác có thể gặp tại tuyến giáp như: lymphôm, sarcôm, và bướu ác tính di căn từ nơi khác đến tuyến giáp.

Nguyên nhân ung thư tuyến giáp

Cho tới hiện tại vẫn chưa xác định được nguyên nhân cụ thể gây ung thư tuyến giáp. Nhờ sự phát triển của sinh học phân tử mà nhiều biến đổi di truyền được phát hiện trong các tình huống ung thư tuyến giáp như:⁶

•   Tái sắp xếp RET/PTC
•   Đột biến gen BRAF
•   Tái sắp xếp PAX8-PPARγ
•   Đột biến gen NRAS, KRAS và HRAS.

Biến đổi gen gặp trong ung thư tuyến giáp ở người lớn cũng rất khác với trẻ em, điều này góp phần giải thích sự khác nhau trong diễn tiến và kết cục sau điều trị.⁷

Tỷ lệ Biến đổi gen gặp trong ung thư tuyến giáp ở người lớn (Trái) và trẻ em (Phải).⁷

Yếu tố nguy cơ ung thư tuyến giáp

Nhiều báo cáo chỉ ra các yếu tố nguy cơ của ung thư tuyến giáp, tức nếu người bệnh có một hoặc nhiều yếu tố sau sẽ có xu hướng dễ mắc ung thư tuyến giáp so với nhóm người còn lại, bao gồm:^{8 9}

• Giới: Nữ/ Nam là 3/1.
• Độ tuổi mắc ung thư tuyến giáp đạt đỉnh ở nữ giới là 40 – 50 tuổi, nam giới là 50 – 60.
• Béo phì.
• Lượng I-ốt trong khẩu phần ăn: FTC ghi nhận nhiều tại vùng có chế độ ăn giàu I-ốt, ngược lại PTC lại nhiều tại vùng có chế độ ăn thiếu I-ốt.
• Tiền căn tiếp xúc với tia bức xạ trước đây (sự cố rò rỉ phóng xạ ra môi trường, vụ nổ bom hạt nhân, từng xạ trị vùng đầu cổ để điều trị loại ung thư khác…), tiền căn chụp nhiều phim có tia X (Xquang, phim CT scan,…), đặc biệt khi thời điểm chụp càng trẻ tuổi sẽ làm tăng nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp dạng biệt hóa (PTC và FTC). Khoảng thời gian từ lúc tiếp xúc ban đầu đến khi chẩn đoán ung thư tuyến giáp thường khoảng từ 20 đến 40 năm.
• Tiền căn gia đình có nhiều người thân trực hệ mắc ung thư tuyến giáp.
• Hội chứng gia đình Gardner, Cowden, và Werner liên quan đến PTC hoặc FTC.
• Hội chứng gia đình MEN2 liên quan tới MTC.
• Viêm giáp Hashimoto có làm tăng nguy cơ mắc Lymphoma tuyến giáp.

Thống kê lượng I-ốt trong khẩu phần ăn của các quốc gia trên thế giới.¹⁰

Biểu đồ: Xuất độ mới mắc ung thư tuyến giáp ở 2 giới, đã chuẩn hóa tuổi trên thế giới 2. Đa phần nữ có xuất độ mới mắc cao hơn nhiều lần so với nam giới.

Thống kê: Số ca mới mắc ung thư tuyến giáp ở 2 giới theo độ tuổi.¹¹

Bảng: Các hội chứng di truyền liên quan đến ung thư tuyến giáp trẻ em.^{7 9}

Triệu chứng ung thư tuyến giáp

Ung thư tuyến giáp có thể được phát hiện trong nhiều tình huống rất đa dạng:

• Phát hiện tình cờ dưới siêu âm tuyến giáp.
• Tự sờ thấy bướu vùng cổ (có thể là bướu tuyến giáp ác tính, có thể là hạch cổ di căn,…).
• Khi bệnh tiến triển hơn thì bệnh nhận có thể gây khó thở, nuốt nghẹn, ho dai dẳng, viêm phổi tái đi tái lại,…
• Đôi khi có triệu chứng đau nhức xương, thậm chí gãy xương bệnh lý do đã di căn tới xương. Vài tình huống di căn xương gây chèn ép tủy sống, dẫn tới yếu hoặc liệt 2 chi dưới, kèm tiểu không tự chủ.
• Đôi khi nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn, nôn khi đã di căn tới não, hoặc đau tức vùng hạ sườn phải khi đã di căn tới gan,…

Cách phòng ngừa ung thư tuyến giáp

Đến hiện tại chưa nhiều bằng chứng về cách phòng ngừa hiệu quả ung thư tuyến giáp. Đa phần vẫn là khuyến cáo phòng tránh các yếu tố nguy cơ của ung thư tuyến giáp như đã trình bày trước đó.^{7 12 13}

Xét nghiệm tuyến giáp ở đâu?

Các xét nghiệm này tương đối đơn giản nên có thể thực hiện ở nhiều cơ sở y tế trên hầu hết cả nước. Bạn có thể tham khảo một số địa chỉ dưới đây:

• Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới: 764 Võ Văn Kiệt, P1, Quận 5, TP.HCM.
• Bệnh viện Đại học Y Dược: địa chỉ 217 Hồng Bàng, Q5, TP.HCM.
• Bệnh viện Chợ Rẫy: số 201B Nguyễn Chí Thanh, phường 12, Quận 5, TP.HCM.
• Phòng khám đa khoa Hoàn Mỹ Sài Gòn: địa chỉ 4A Hoàng Việt, Phường 4, Quận Tân Bình, TP.HCM.
• Phòng khám Đa khoa MEDLATEC nhiều cơ sở trên cả nước.

Tóm lại, cho tới hiện tại thì y học vẫn chưa xác định được nguyên nhân ung thư tuyến giáp, tuy vậy nhiều yếu tố nguy cơ đã được ghi nhận. Việc phòng tránh các yếu tố này là cách thức duy nhất để phòng ngừa ung thư tuyến giáp. Chính vì ung thư tuyến giáp có tiên lượng sống còn lâu dài rất tốt nên việc tầm soát ung thư tuyến giáp trong cộng đồng là điều không cần thiết. Ngược lại, khi bạn có các triệu chứng gợi ý đến ung thư tuyến tuyến giáp thì đừng chần chừ đi khám tại các cơ sở y tế uy tín, để được chẩn đoán chính chính xác và điều trị thích hợp.