Ung thư tụy mật được tầm soát như thế nào?

Hiện nay có rất nhiều người khỏe mạnh muốn đi tầm soát ung thư bằng cách xét nghiệm máu. Tuy nhiên không phải tất cả các loại ung thư đều có thể tầm soát ở giai đoạn sớm. Trong các loại ung thư đường tiêu hóa, ung thư tụy mật là ung thư thường được phát hiện ở giai đoạn muộn. Vậy có thể thực hiện tầm soát ung thư tụy mật để phát hiện bệnh sớm hơn không? Mời bạn tìm hiểu qua bài viết dưới đây. 

Ung thư tụy mật là gì?

Ung thư này xảy ra trong các mô của tuyến tụy. Tụy là một cơ quan nội tiết quan trọng nằm phía sau dạ dày. Tuyến tụy có vai trò thiết yếu trong quá trình hỗ trợ tiêu hóa thức ăn. Bằng cách sản xuất enzym để tiêu hóa chất béo, carbohydrate và protein. Tuyến tụy cũng sản xuất hai hormone quan trọng là glucagon và insulin. Các hormone này chịu trách nhiệm kiểm soát quá trình chuyển hóa đường trong cơ thể.¹

Các loại ung thư tụy¹

Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS) có 2 loại ung thư tuyến tụy chính:

• Ung thư biểu mô tuyến tụy. Đây là loại phổ biến nhất của bệnh ung thư tuyến tụy. Các khối u hình thành trong các tế bào ngoại tiết. Là nơi sản xuất các enzym hỗ trợ tiêu hóa.
• Các khối u thần kinh nội tiết tuyến tụy. Loại ung thư tuyến tụy này hiếm gặp hơn. Các tế bào u hình thành từ nơi giải phóng các hormone của tuyến tụy.

Giai đoạn ung thư tụy¹

Vị trí của tuyến tụy nằm sau phúc mạc. Vì vậy, ung thư tuyến tụy có thể khó phát hiện và thường được chẩn đoán ở giai đoạn muộn. Khi được phát hiện, các bác sĩ có thể sẽ thực hiện các xét nghiệm để tầm soát di căn. Chúng có thể bao gồm các xét nghiệm hình ảnh, chẳng hạn như chụp PET hoặc xét nghiệm máu. Bác sĩ sẽ sử dụng kết quả của các xét nghiệm này để xác định giai đoạn ung thư. Giai đoạn giúp giải thích mức độ tiến triển của ung thư. Điều này sẽ giúp các bác sĩ xác định phương pháp điều trị thích hợp nhất.

Các giai đoạn của ung thư tuyến tụy là:

• Giai đoạn 0. Có các tế bào bất thường trong tuyến tụy có thể trở thành ung thư. Giai đoạn này được gọi là tiền ung thư.
• Giai đoạn 1. Khối u chỉ nằm trong tuyến tụy.
• Giai đoạn 2. Khối u đã lan đến các mô hoặc hạch bạch huyết ở bụng gần đó.
• Giai đoạn 3. Khối u đã lan đến các mạch máu lớn và các hạch bạch huyết ở nơi khác.
• Giai đoạn 4. Khối u đã lan đến các cơ quan khác, như gan. Giai đoạn này gọi là ung thư di căn.

Yếu tố nguy cơ ung thư tụy mật²

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tụy bao gồm:

• Hút thuốc lá.
• Bệnh tiểu đường.
• Viêm tụy mãn tính (viêm tụy).
• Tiền sử gia đình mắc các hội chứng di truyền có thể làm tăng nguy cơ ung thư. Bao gồm đột biến gen BRCA2, hội chứng Lynch và hội chứng melanom ác tính nhiều nốt không điển hình có tính gia đình (Familial Atypical Mole-Malignant Melanoma – FAMMM).
• Tiền sử gia đình có người bị ung thư tuyến tụy.
• Béo phì.
• Lớn tuổi, vì hầu hết trường hợp được chẩn đoán sau 65 tuổi.

Một nghiên cứu cho thấy, những người có càng nhiều yếu tố nguy cơ như: hút thuốc thường xuyên, chế độ dinh dưỡng không lành mạnh, mắc bệnh tiểu đường thì càng có nguy cơ cao mắc ung thư này.

Dấu hiệu nhận biết ung thư tụy mật

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh có thể không có cho đến khi bệnh vào giai đoạn nặng. Các triệu chứng nếu có của ung thư tụy mật là:²

• Đau bụng lan ra sau lưng.
• Chán ăn, sụt cân ngoài ý muốn.
• Vàng da, vàng mắt.
• Phân bạc màu.
• Nước tiểu sẫm màu.
• Ngứa da.
• Bệnh tiểu đường mới mắc hoặc bệnh tiểu đường hiện có trở nên khó kiểm soát hơn.

Hãy đến gặp bác sĩ nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào không giải thích được khiến bạn lo lắng. Nhiều vấn đề sức khỏe khác cũng có thể gây ra các triệu chứng trên. Vì vậy hãy đến gặp bác sĩ  để được kiểm tra và tầm soát ung thư tụy mật.

Thực hiện tầm soát ung thư tụy mật như thế nào?

Có cần thực hiện tầm soát ung thư tụy mật thường quy?³

Không có một xét nghiệm đơn lẻ nào có thể chẩn đoán ung thư tuyến tụy. Chẩn đoán xác định cần thực hiện một loạt các xét nghiệm. Chẳng hạn như chụp cắt lớp vi tính (CT scan), xét nghiệm máu và sinh thiết. Các xét nghiệm này thường chỉ được thực hiện khi bạn có các triệu chứng, dấu hiệu nghi ngờ bệnh. Vì ung thư tuyến tụy giai đoạn đầu thường không có triệu chứng.

Đối với những người không có yếu tố nguy cơ phát triển ung thư tuyến tụy, không có quy trình sàng lọc nào được khuyến nghị làm thường quy giống như đối với ung thư vú và ung thư đại tràng. Vì theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, không có xét nghiệm nào được chứng minh là thực sự làm giảm nguy cơ tử vong do ung thư tụy khi được phát hiện sớm.

Xét nghiệm máu tầm soát ung thư tụy mật

Xét nghiệm máu tìm CA 19-9 (Carbohydrate Antigen 19-9) có thể dùng để tầm soát ung thư tụy. CA 19-9 là một chất chỉ điểm khối u (tumor marker) có thể được phát hiện bằng xét nghiệm máu. Nhưng nồng độ của protein này không phản ánh chính xác sự hiện diện của ung thư tụy. Các bác sĩ có thể sử dụng xét nghiệm này cho những bệnh nhân có các triệu chứng hoặc theo dõi điều trị.³

Ở người bình thường CA 19-9 trong máu < 37 U/ml.⁴

CA 19-9 có thể tăng trong các bệnh lành tính khác như: loét dạ dày tá tràng, viêm đường mật, tắc mật, viêm tụy cấp, viêm tụy mạn, viêm ruột, xơ gan. CA 19-9 còn tăng trong các bệnh ung thư khác của cơ quan tiêu hóa như: Ung thư thực quản, ung thư dạ dày, ung thư đại tràng, ung thư đường mật. Và có cả các bệnh ung thư ngoài cơ quan tiêu hóa như: ung thư phổi, ung thư hệ tiết niệu, ung thư buồng trứng, ung thư tuyến giáp.

CA 19-9 trong máu trong ung thư tụy thường tăng ở giai đoạn muộn của bệnh. Khoảng 50% số trường hợp ung thư tụy có tăng CA 19-9 khi khối u tụy < 3 cm. Như vậy, CA 19-9 thường dùng theo dõi đáp ứng điều trị cũng như tiên lượng đối với ung thư tụy có tăng CA 19-9 trước điều trị.⁴

Các xét nghiệm hình ảnh trong tầm soát ung thư tụy mật⁵

Đối với những người có nguy cơ cao mắc ung thư tụy. Chẳng hạn như tiền sử có người trong gia đình mắc ung thư tụy, có bất thường về gen. Các xét nghiệm hình ảnh học hiện đại để phát hiện sớm ung thư tuyến tụy có thể hữu ích. Hai xét nghiệm phổ biến nhất được sử dụng là siêu âm qua nội soi hoặc MRI.

MRI

MRI cũng có thể được sử dụng ở những người có thể bị ung thư tuyến tụy hoặc có nguy cơ cao:

• Chụp MRI mật tụy ngược dòng (MRCP), có thể được sử dụng để đánh giá các ống tụy và đường mật. Đây là phương pháp không xâm lấn, không cần thuốc cản quang. Nhưng xét nghiệm này không thể lấy mẫu sinh thiết của khối u hoặc đặt stent trong ống dẫn.
• Chụp MRI mạch máu (MRA), đánh giá các mạch máu. Xét nghiệm này có thể hữu ích trong việc đánh giá khối u tụy có phát triển xuyên qua thành mạch máu hay không. Về cơ bản, xét nghiệm này giúp bác sĩ phẫu thuật đánh giá khối u có được loại bỏ hoàn toàn mà không làm tổn hại đến các mạch máu quan trọng hay không. Từ đó lên kế hoạch phẫu thuật.

Siêu âm qua nội soi (EUS)

Xét nghiệm này chính xác hơn siêu âm qua ngã bụng và có thể rất hữu ích trong việc chẩn đoán ung thư tuyến tụy. Xét nghiệm này được thực hiện bằng một đầu dò nhỏ của siêu âm trên đầu ống nội soi. Bác sĩ có thể quan sát bên trong đường tiêu hóa và lấy mẫu sinh thiết của khối u.

Kết quả tầm soát

Khi xét nghiệm máu có nồng độ CA 19-9 cao hơn mức bình thường không có nghĩa là bạn có ung thư tụy. Bác sĩ cần dựa vào triệu chứng, tiền sử của bạn và cần làm thêm một số xét nghiệm hình ảnh khác để chẩn đoán chắc chắn.

Tầm soát ung thư tụy mật ở đâu tốt?

Hiện nay hầu hết những bệnh viện trên cả nước đều có thể thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán ung thư từ sớm. Bệnh nhân khi có triệu chứng nghi ngờ có thể đến khám bệnh với mục đích tầm soát ở các địa chỉ:

Tầm soát ung thư sớm là rất quan trọng để giúp bệnh nhân phát hiện sớm và không bỏ lỡ thời gian vàng điều trị. Đối với ung thư tụy mật thì việc tầm soát sẽ không thực hiện thường quy. Do đó, bạn cần đến khám bác sĩ để tầm soát ung thư tụy mật ngay khi có dấu hiệu hoặc triệu chứng nghi ngờ.