Sỏi túi mật là những vật thể cứng được hình thành trong túi mật. Túi mật của bạn là một cơ quan nhỏ hình quả lê ở bên phải bụng ngay dưới gan. Nó chứa một chất lỏng tiêu hóa gọi là dịch mật sẽ được tiết ra vào ruột non. Sỏi mật có kích thước từ nhỏ như một hạt cát đến lớn như một quả bóng golf. Một số người chỉ phát triển một sỏi mật, trong khi những người khác phát triển nhiều sỏi mật cùng lúc.
Mục lục
1. Triệu chứng của sỏi túi mật
Sỏi mật có thể không gây ra dấu hiệu hoặc triệu chứng. Nếu sỏi mật nằm trong ống dẫn và gây tắc nghẽn, các dấu hiệu và triệu chứng có thể bao gồm:
- Cơn đau đột ngột và tăng nhanh ở hạ sườn phải.
- Cơn đau đột ngột và tăng nhanh ở trung tâm bụng, ngay dưới xương ức.
- Đau lưng giữa xương bả vai.
- Đau nhói lên vai phải.
- Buồn nôn hoặc nôn.
- Đau sỏi mật có thể kéo dài vài phút đến vài giờ.
- Nếu tắc mật kéo dài có thể gây vàng da và sốt do viêm đường mật.
2. Khi nào nên tới gặp bác sĩ?
Hãy gặp bác sĩ ngay nếu có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào làm bạn nghi ngờ.Bạn nên tìm kiếm sự chăm sóc ngay lập tức nếu xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng của biến chứng sỏi mật nghiêm trọng. Chúng có thể là: đau bụng dữ dội đến mức bạn không thể ngồi yên hoặc không tìm được tư thế thoải mái, vàng da và vàng tròng trắng, sốt cao với ớn lạnh.
3. Nguyên nhân
Có rất nhiều cơ chế hình thành nên sỏi mật. Dưới đây là một số cơ chế chính thường gặp.
3.1. Dịch mật của chứa quá nhiều cholesterol
Thông thường, mật của bạn chứa đủ hóa chất để hòa tan cholesterol được đào thải qua gan. Tuy nhiên, nếu gan của bạn bài tiết nhiều cholesterol và mật không thể hòa tan lượng cholesterol dư thừa này có thể hình thành tinh thể và cuối cùng thành sỏi mật.
3.2. Mật của bạn chứa quá nhiều bilirubin
Bilirubin là một hóa chất được tạo ra khi cơ thể bạn phá vỡ các tế bào hồng cầu. Các tình trạng khiến gan của bạn tạo ra quá nhiều bilirubin như xơ gan, nhiễm trùng đường mật và một số rối loạn về máu. Lượng bilirubin dư thừa góp phần hình thành sỏi mật.
3.3. Túi mật thường xuyên không được làm trống
Nếu túi mật luôn chứa mật thường xuyên mà không lúc nào trống thì nó có thể trở nên rất cô đặc, góp phần vào việc hình thành sỏi.
4. Các loại sỏi mật
Các loại sỏi mật có thể hình thành trong túi mật bao gồm:
- Sỏi cholesterol: Loại sỏi mật phổ biến nhất, được gọi là sỏi mật cholesterol, thường xuất hiện màu vàng. Loại sỏi này chủ yếu là cholesterol không hòa tan, nhưng cũng có thể chứa các thành phần khác.
- Sỏi sắc tố: Những viên đá màu nâu sẫm hoặc đen này hình thành khi mật của bạn chứa quá nhiều bilirubin.
5. Những ai dễ bị sỏi mật?
Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ sỏi mật của bạn bao gồm:
- Nữ giới.
- Từ 40 tuổi trở lên.
- Thừa cân hoặc béo phì.
- Ít vận động.
- Có thai.
- Ăn một chế độ có nhiều chất béo.
- Ăn chế độ có nhiều cholesterol, ít chất xơ.
- Có tiền sử gia đình bị sỏi mật.
- Bị tiểu đường.
- Có một số rối loạn về máu, chẳng hạn như thiếu máu hồng cầu hình liềm hoặc bệnh về bạch cầu.
- Giảm cân nhanh.
- Dùng thuốc có chứa estrogen, chẳng hạn như thuốc tránh thai hoặc thuốc trị liệu bằng hormone.
- Bị các bệnh về gan như xơ gan, viêm gan.
6. Biến chứng của sỏi mật là gì?
Dưới đây là các biến chứng của sỏi mật.
6.1. Viêm túi mật
Sỏi mật mắc kẹt ở cổ của túi mật có thể gây viêm túi mật. Viêm túi mật có thể gây đau và sốt nặng, tắc nghẽn ống mật chung, dẫn đến đau dữ dội, vàng da và nhiễm trùng ống mật.
6.2. Tắc nghẽn ống tụy
Ống tụy là một ống chạy từ tuyến tụy và kết nối với ống mật chung ngay trước khi vào tá tràng. Dịch tụy hỗ trợ tiêu hóa thông qua ống tụy. Một viên sỏi mật có thể gây ra tắc nghẽn trong ống tụy và dẫn đến viêm tụy. Viêm tụy gây đau bụng dữ dội, liên tục và đây là một tình trạng nặng thường phải nhập viện.
6.3. Ung thư túi mật
Những người với tiền sử sỏi mật có nguy cơ mắc ung thư túi mật. Dù vậy, ung thư túi mật là rất hiếm. Mặc dù nguy cơ ung thư tăng cao, khả năng ung thư túi mật vẫn rất nhỏ.
7. Làm gì để phòng ngừa sỏi mật?
Bạn có thể giảm nguy cơ sỏi mật nếu thực hiện những điều sau:
- Đừng bỏ bữa: Cố gắng ăn uống đúng giờ mỗi ngày. Bỏ bữa hoặc nhịn ăn có thể làm tăng nguy cơ sỏi mật.
- Giảm cân từ từ: Nếu bạn cần giảm cân, đừng quá gấp rút. Giảm cân nhanh chóng có thể làm tăng nguy cơ sỏi mật. Bạn nên đặt mục tiêu giảm 1 hoặc 2 pound (khoảng 0,5 đến 1 kg) mỗi tuần.
- Ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ: Chẳng hạn như trái cây, rau và ngũ cốc.
- Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Béo phì và thừa cân làm tăng nguy cơ sỏi mật. Để đạt được cân nặng hợp lý, bạn có thể giảm số lượng calo mình ăn vào và tăng hoạt động thể chất lên.
>> Thắc mắc không biết có nên dùng thuốc để giảm cân? Bạn có thể tìm hiểu tại đây.
Sỏi túi mật là một bệnh thường gặp, gây ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng cuộc sông. Việc nhận biết nguy cơ để đưa ra biện pháp phòng ngừa cho bản thân giúp bạn giảm thiểu tình trạng này.
Bác sĩ Lê Hoàng Ngọc Trâm
